Weinig verstilling in De stille kracht

Een avondje toneel is nog nooit zo snel voorbijgegaan. Dat zou als een compliment kunnen worden opgevat, maar in het geval van De stille kracht, de toneelbewerking van Ger Thijs naar de gelijknamige roman uit 1900 van Louis Couperus, valt dat nog te bezien. Vervelen deed het stuk geen moment, maar het drama voltrok zich in een tempo alsof men bang was dat het premièrepubliek in de Leidse schouwburg de laatste trein zou missen.

Couperus nam in zijn romans graag alle tijd. Niet alleen in zijn stijl toonde hij weinig haast, ook thematisch is zijn werk vaak een oefening in uitstel. Zéker in De stille kracht. De titel zegt eigenlijk al genoeg. Met weinig drukte, maar met zuigende cadans, als de bekende waterdruppel op een steen, wordt het manhaftige moreel van de koloniale bezetter langzaam maar gestaag uitgehold.

Maar Ger Thijs houdt blijkbaar niet van treuzelen; nog voor de pauze zitten we al op driekwart van de roman en is het pleit eigenlijk al beslecht, voordat je je goed en wel in het schouwburgpluche hebt kunnen nestelen.

Hij bracht het verhaal terug tot zijn uiterste essentie, schrapte een aantal personages, en schiep zo een kader voor een kraakhelder drama, in een wat al te steriel decor, dat in ieder geval aan duidelijkheid niets te wensen overlaat. Het toneelstuk staat als een huis – dat zonder meer – maar het laat de Indische broeierigheid, de geheimzinnigheid, het languissante en al die andere ‘overbodigheden’ die zo typerend zijn voor het werk van Couperus op de stoep staan. Een iets bedaagder tempo, een evenwichtigere afwisseling tussen levendigheid en verstilling zou de voorstelling zonder twijfel aan ‘stille kracht’ doen winnen.

Is er zo beschouwd al weinig mis met het script zelf, op de acteurs is eigenlijk niets aan te merken. Tom Jansen is de gedroomde Otto van Oudijck, die op een knappe manier schakelt tussen autoritair machtsvertoon en kwetsbaarheid. De ster van de avond was, zoals verwacht, Johanna ter Steege, die natuurlijk moest concurreren met het geheugen van veertigplussers die Pleunie Touw op hun netvlies meenamen. Haar Léonie van Oudijck is de béste reden om het toneelstuk een half uurtje langer te laten duren.

Klik hier voor de volledige speellijst van De stille kracht.