Kleurenlitho op Japans papier als affiche voor Fongers-fietsen

Eén van de befaamde Schlette-ontwerpen
In de etalage van de boek- en kunsthandel Prentwerk in de Oude Kijk in ’t Jatstraat van Groningen — gevestigd in een pand waarvan de gevel van de benedenverdieping is voorzien van geheel houten omlijsting met fin de siècle afbeeldingen — viel mijn oog gisterochtend op een ingelijst kunstwerk dat bijna de gehele achterzijde van die etalage in beslag nam: de kleurenaffiche die we hierbij afdrukken.

Deze stamt uit 1915 en is ontworpen door F.G. Schlette, die internationale bekendheid heeft verworven met zijn ontwerpen van affiches en ander reclamemateriaal voor de fietsenzaak van Fongers te Groningen.
Het gaat in dit geval om een oorspronkelijke kleurenlitho op Japans papier met het formaat van 104 x 73 cm. Deze is gedrukt door J. Beerta te Groningen, een naam die we in verband met reclamemateriaal voor deze rijwielfirma reeds veel vaker zijn tegengekomen.
Het geheel is voorzien van een stevige lijst die de tijd kan trotseren. De prijs bedraagt € 950,—. Dat lijkt op het eerste gezicht een hoop geld, en binnen een bepaald kader is dat ook veel geld, en helaas voor steeds meer mensen, als gevolg van de wereldwijde financieel-economische crisis. Daar moeten we echter tegenoverstellen dat Job Kwakman van Prentwerk ons vertelde dat vrij recentelijk een minder goed geconserveerd exemplaar van deze prent — zonder lijst, maar op hetzelfde formaat en dezelfde papiersoort — in het westen des lands op een veiling was ingezet tussen twee- en drie duizend euro, en toen van de hand is gegaan voor ongeveer € 2.200,—. Derhalve is voor een beter exemplaar èn ingelijst een bedrag beneden duizend euro waarlijk een koopje. Maar Groningen ligt, gelukkig, niet in de Randstand Holland, en dat speelt altijd weer een rol. In de materie algemeen, alsmede specifiek in Schlette-kunst geïnteresseerden kunnen er hun voordeel mee doen.
De afbeelding is overigens ook nog te vinden op een emaillen reclamebord uit die tijd, maar dan op het formaat 30 x 20 centimeter.

Lexicograaf Ter Laan over Fongers
In het eerste deel A-M van de Groninger Encyclopedie van K. ter Laan (1871-1963), verschenen in 1954 bij drukkerij/uitgeverij Spiering te Groningen, komt de naam Fongers voor in verband met een man die Ties als voornaam had, geboren in 1871, en vanaf 1890 werkzaam in de zaak van zijn vader Albert: een grote smederij, waar hij fietsen mocht vervaardigen.
Dat er hier geen sprake was van een klein bedrijf, bewijst het bedrag dat als bedrijfskapitaal werd aangenomen bij de omzetting in 1896 in een Naamloze Vennootschap. Daarbij ging het om ƒ 400.000,—.
Als afsluiting van het artikel in de GE schrijft Ter Laan: “De vader overleed in 1921; de zoon nam het beheer op zich en bracht de fabriek tot grote bloei. Per jaar 25000 fietsen, die alom buitengewoon gunstig bekend staan.”

Hoewel die grote, internationale bloei pas in die periode is gekomen, mag niet worden vergeten dat juist in de jaren rondom de vorige eeuwwisseling de naam Fongers reeds alom was gevestigd, hetgeen onder meer wordt aangetoond door de relatief talrijke reclameposters op diverse formaten, welke het tegenwoordig — niet alleen in Nederland — als verzamelobject uitstekend doen.
De firma bestaat niet meer, maar de gevel van het pand waar de fabriek was gevestigd, is overeind gebleven en daarachter is een apartementencomplex gerealiseerd. De straatnaam van het plein luidt dan ook Fongersplaats. Het belang van de zaak moge tevens blijken uit mededelingen van de huidige hulpdiensten, die bij het aansturen van hun medewerkers niet zelden de naam Fongers gebruiken als ze een plaats op de zeer lange Hereweg te Groningen — die in de dagen van weleer twee E’s achtereen in de eerste lettergreep had — nader willen omschrijven. Omstreeks 1905 zag het er op een druk moment van de dag uit als hiernaast.

Bron van de foto: http://www.fongers.net/bedrijfsgeschiedenis.htm
__________

Naschrift 29 augustus 2009
Een goede week geleden is de litho verkocht aan een particulier; vooralsnog hangt deze verder in de etalage van Prentwerk te Groningen. Het blijft een voortreffelijke blikvanger, die overigens diepte wint als men even de winkel binnenstapt en dan opnieuw kijkt.  Zonder de intermediair van het glas van de etalageruit zijn de kleuren nog dieper.
Eén der noordelijke musea heeft ongeveer terzelfder tijd laten weten ook interesse voor het object te hebben, doch dat het budgettair een probleem zou zijn tot aanschaf over te gaan. Het laatste nieuws dat mij daarover bereikte is, dat nu de mogelijkheid wordt bekeken om het stuk in een expositie op te nemen en daarvoor gebruik te maken van een leenregeling.
Men heeft toegezegd ons op de hoogte te zullen houden. In dat geval zult u deze litho nog wel weer eens tegenkomen in onze tekstkolom.