Guy de Maupassant — een weergaloos verteller

Geannoteerde collectie
In het jaar 1900 is posthuum de bundeling verschenen van twintig verhalen, die Guy de Maupassant (1850-1893) gedurende de periode 1882-1887, en daarbij vooral in het jaar 1883, in kranten had laten publiceren. Deze collectie is enkele weken geleden ? royaal geannoteerd en daarmee een vootreffelijke bron van, veelal min of meer verborgen, (nadere) informatie over, alsmede commentaren op, de twintig opgenomen verhalen ? opnieuw verschenen, thans in de Folio-reeks (classique) bij Gallimard te Parijs.
Rond 1900, niet zo lang na zijn overlijden, was het even druk omtrent de persoon Guy de Maupassant, en dat had een goede invloed op de verkoop van zijn werken. Er werd in mei 1900 op de Square Solferino, direct naast het Musée des Beaux Arts in Rouen, een monument te zijner nagedachtenis onthuld, recht tegenover de plek waar in 1890 het monument voor Gustave Flaubert (1821-1880) was geplaatst.
Tussen 1901 en 1908 zijn de verzamelde werken van Guy de Maupassant, in het Frans, successievelijk verschenen, in totaal 29 delen. In die periode is de uitgever er met gemiddeld meer dan drie delen per jaar in geslaagd de aandacht van het lezerspubliek vast te houden. Een groot deel van die editie wordt ingenomen door de verhalen: zo’n 300 stuks.

Flamingo-reeks
Veel van die verhalen zijn vanaf het einde van de jaren vijftig in een Nederlandse versie uitgekomen, meestal verzameld en vertaald ? en in een enkel geval ook nog bewerkt ? door Ank van Haaren. De omslagen waren ontworpen door Khing, die ook de illustraties in het binnenwerk voor zijn rekening had genomen. In totaal zijn er twaalf van die bundels ? doorgaans met een omvang van 192 pagina’s ? verschenen in de Flamingo-reeks, pockets van uitgeverij H. Meulenhoff, Den Haag (niet te verwarren met J.M. Meulenhoff te Amsterdam; iets wat veelvuldig gebeurde). Al deze verzamelingen boden meer dan tien verhalen per bundel, een enkele zelfs twintig. Dat zal, opgeteld, betekenen dat er zo’n zestig procent van alle Maupassant-verhalen in die reeks bijeengebracht zijn. Ook bij andere Nederlandse uitgevers zijn vertalingen uitgekomen van verhalen of romans van deze auteur: Pierre en Jean (o.a. als Amstel-pocket), Een vrouwenleven (Une vie), Sterker dan de dood (Fort comme la mort), om slechts enkele voorbeelden te noemen.
Die Flamingo-pockets kan men nog regelmatig in antiquariaten of op boekenkramen vinden; gespecialiseerde antiquariaten dumpen ze meestal in de ‘buitenbak’ of op een andere manier voor een halve of hele euro per stuk.
De eerste twee deeltjes heetten Vrouwen, resp. Mannen. De resterende tien titels bestonden, op één uitzondering na ? Adam en zijn rib ?, steeds uit een combinatie van twee allitererende woorden, gescheiden door het vebindingswoord. Rokken en Broeken, Paraplu’s en Parasolletjes, Knuisten en Knuffels, Spieren en Spiegels, enzovoorts.
In diezelfde reeks zijn nog tal van thema-bundels verschenen, volgens die opzet: eenzelfde uiterlijk en dezelfde illustrator, maar dan met verhalen van verschillende auteurs. Ook daarin is Maupassant vertegenwoordigd.
Later is er nog een integrale vertaling in het Nederlands, van alle verhalen, verschenen en mede naar aanleiding daarvan is Guy de Maupassant gekwalificeerd als ‘een ontspannen Flaubert’.

Levensloop
Henri-René-Albert-Guy de Maupassant werd op 5 augustus 1850 op het slot Miromesnil in het arrondissement Seine-Inferieure geboren als zoon van een oud, maar verarmd, adellijk geslacht uit Lotharingen. Traumatisch was voor hem, als elfjarige, de echtscheiding van zijn ouders. Daarna werd hij liefdevol door alleen zijn moeder opgevoed. Na een aanvankelijk religieus getinte scholing, belandde hij in Parijs waar hij enige tijd rechten studeerde. Maupassant nam deel aan de Frans-Duitse oorlog van 1870, en die periode bleek later veel stof voor een aantal van zijn verhalen, respectievelijk korte romans, te bieden. Vanaf 1871 fungeerde hij als ondergeschikt ambtenaar in het Ministerie voor de Marine, en van 1878 tot 1880 in het Ministerie voor Cultuur. Daar kwam hij in contact met Gustave Flaubert, die een jeugdvriend van zijn moeder was.
Zijn eerste publicatie was het verhaal Boule de suif (1), dat was opgenomen in de ‘Soirées de Médan’, een uitgave onder supervisie van Émile Zola (1840-1902), en vanaf dat moment wijdde hij al zijn energie alleen nog maar aan de literatuur. Zijn vlijt en beheersing in het kader van dat werk zorgde ervoor dat hij veel produceerde, waarmee hij één van de meest geliefde Franse auteurs van zijn tijd is geworden. Dat leverde hem niet alleen roem en bewondering op, maar tevens een aardig vermogen, dat hem in staat stelde om leuke reizen te ondernemen en zich daarnaast allerlei mondaine geneugten te gunnen. In dat laatste kader was hij echter voordien besmet geraakt met syfilis, die voor een rappe verslechtering van zijn gezondheidstoestand zorgde. Vanaf 1891 verkeerde hij echter in een sfeer van volstrekte afwezigheid, waardoor hij onbenaderbaar was geworden. In die periode heeft hij, in Cannes, ook een poging tot zelfdoding ondernomen. Anderhalf jaar later, op 7 juli 1893, overleed hij te Passy, bij Parijs.

Oeuvre
De talrijke verhalen, die van een hoog literair gehalte zijn en een caleidoscopisch beeld tekenen van het leven in het Frankrijk van anno toen ? en daarmee ook krachtvoer voor sociologen en psychologen zijn geworden ?, hebben ook nu nog niets gedateerds, waarmee de intrinsieke waarde van Maupassants schrijverschap, ook buiten zijn eigen periode, nog weer eens wordt onderstreept. Volgens kenners van zijn oeuvre hebben slechts twee van de zes romans (Bel ami en Une vie) hetzelfde niveau als de verhalen en novellen, al zal menigeen daarover een andere opvatting koesteren, zeker sedert er steeds meer geannoteerde edities het licht zien. Voorts verschenen er van Guy de Maupassant één bundel met gedichten en nog een drietal boeken met reisbeschrijvingen: Au soleil (1884), Sur l’eau (1888) en La vie errante (1890). Zijn luttele drama’s zijn volgens de exegeten niet van enige waarde: Musotte (1891), La paix du ménage (1893).

Somberheid troef
In het veelzijdige pessimisme dat Guy de Maupassant in zijn oeuvre aan de dag legt, zijn de invloeden ? althans in de eerste novellen ? van zijn vriend en leermeester Flaubert en ook die van Émile Zola (1840-1902) onmiskenbaar. Die verhalen zijn echter zulke juweeltjes door het stilistische meesterschap waarmee Maupassant ze heeft gecreëerd. Menig literair-historisch onderzoeker is ook heden ten dage nog van mening dat Maupassant in dat opzicht en in dat genre nog steeds niet is overtroffen. Souvent imité, jamais égalé!
De uitzichtloosheid van het bestaan wordt volgens Guy de Maupassant in eerste en laatste instantie veroorzaakt door de mens zelf. Dat ontbreken van enig werkelijk perspectief vindt zijn oorsprong in de egomanie van alledag, die de mens uitsluitend laat streven naar vervulling van materiële en seksuele verlangens, en dat in een zo grote mateloosheid dat elke ruimte voor iets anders dan hebben ? in tegenstelling tot het zo wezenlijke zijn ? wordt geboycot. Inzicht in de eigen situatie is de mensen kennelijk niet vergund. Zelfbedrog ? al dan niet op religieuze instigatie ? en verdringing zijn de belangrijkste factoren voor het vluchten uit de werkelijkheid, een vlucht die onvermijdelijk zal uitmonden in het volstrekte onvermogen tot ware liefde en vriendschap, doordat men in dat vluchten en passant zichzelf heeft verloren.

Facetten van Humor
De vele aspecten, die het fenomeen humor in zich bergt ? en met name de satire, de ironie en het sarcasme ? worden door Guy de Maupassant geïncorporeerd in de schetsen van karakters en situaties. De personages die hij een rol als protagonist toebedeelt, zijn van allerlei pluimage: boeren, burgers en buitenlui, Parijse ambtenaren en Normandische vissers. De verhalen beginnen doorgaans met het terloops voorstellen ? als door een volstrekte buitenstaander ? van een situatie, doch allengs komen daar elementen bij ? als in het eerste deel van een vierdelige symfonie: expositie, hoofdthema, neventhema, reprise, enzovoort ? en stijgt de, vooral onderhuidse, spanning ? niet zelden tot in het zenuwslopende. Hier en daar ben je dan ook geneigd een verhaal bij de categorie Horror in te delen, zoals Le Horla (1887).

Gallimard-bundel Folio-classique
In de periode dat Guy de Maupassant al even door de dood op de hielen werd gezeten, verschenen de twintig, thans in de bundel Le Colporteur verzamelde, verhalen. Het geheel biedt een prachtige en kleurrijke verscheidenheid, variërend van een humoristische gebeurtenis, die in de categorie van de milde glimlach thuishoort, via anecdotische situaties, tot in de sfeer der, door allerlei pijnlijke levensomstandigheden gekwetste, (over)gevoeligheden. Volgens de Maupassant bestaat er een onoverbrugbare kloof tussen man en vrouw, en die afstand is mede oorzaak van onrust en vereenzaming. Ook het verschijnsel oorlog zorgt enerzijds voor verstrekkende gevolgen in heel veel levens door zeer directe blessures, anderzijds door niet-materiële trauma’s die een onomkeerbare wending geven aan het bestaan van zovelen.
Desniettemin is Maupassant erin geslaagd ook uit de oorlogssituatie van 1870 beelden op te roepen, die onvergankelijk zijn. Eén weergaloze uiting daarvan vormt Mademoiselle Fifi (1883). (2)

*****

(1) Boule de suif (1880) is in het Nederlands onder meer verschenen als Bulletje. Op de literatuurwebsite The Ledge wordt dit Het Reuzelpotje genoemd.
(2) In de Duitstalige televisie-versie wordt de hoofdrol gespeeld door Christoph Eichhorn (*1957), die in de verfilming (1981) van Der Zauberberg, naar Thomas Mann (1875-1955), de rol van diens protagonist Hans Castorp speelde.

*****

Guy de Maupassant: Le Colporteur et autres nouvelles. Édition de Marie-Claire Bancquart.
264 pag., paperback, Collection Folio classique; Gallimard, Parijs, september 2006; ISBN 2-07-030134-6. Prijs € 4,50 (in Frankrijk).

Afbeeldingen
1. Voorzijde van de Folio-uitgave van Le Colporteur, met daarop een detail van: Gustave Caillebotte (1848-1894): Le Père Magloire sur un chemin entre Saint-Clair et Étretat.
2. Voorzijde van de Nederlandstalige Maupassants bundel Paraplus’s en parasolletjes in de Flamingo-reeks, verschenen omstreeks 1963.
3. Guy de Maupassant.
4. Gustave Flaubert.
5. Illustratie uit de bundel Le Horla in de editie van uitgeverij Albin Michel. Van de tekening van Julian-Damazy is de houtgravure vervaardigd door G. Lemoine.