Grote toekomst voor de filmindustrie
In de nacht van maandag 26 op dinsdag 27 januari — de exact geplande tijdstippen zijn: tussen 23:25 uur en 02:25 uur — wordt via de Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie de zwijgende film Intolerance: Love’s struggle throughout the ages uit 1916 vertoond. Deze is, als derde grote film uit die periode, ontsproten aan het brein van David Lewelyn Wark Griffith (1875-1948), die we beter kennen als D.W. Griffith — de man die in 1919 samen met Charlie Chaplin, Mary Pickford en Douglas Fairbanks de filmmaatschappij United Artists heeft opgericht. Al eerder had hij in 1915 een eigen filmbedrijf gesticht, Triangle, en onder die vleugels, en met eigen geld, de wereldwijd bekend èn berucht geworden Birth of a Nation gedraaid, die veel terechte kritiek te verduren heeft gekregen vanwege de racistische elementen daarin. Wel werd de film een mijlpaal doordat er 25 miljoen mensen naar zijn komen kijken, waarbij moet worden aangetekend dat het voor velen van hen de allereerste film in hun leven zal zijn geweest. Hoewel de rolprent flink wat miljoenen heeft opgeleverd en Griffith daarmee zijn nieuwe project — Intolerance — heeft gefinancierd, ging zijn maatschappij snel op de fles doordat juist die film geen enkel succes was beschoren.
Enorme staat van dienst
Griffith was zo’n man die, ondanks tegenslagen, doorzette en het, indien nodig, over een andere boeg gooide. Als jongen van tien jaar had hij al voor zichzelf moeten zorgen door middel van allerlei baantjes, toen zijn vader — een generaal die nog in de Amerikaanse burgeroorlog had gevochten — was overleden. Na van alles te hebben geprobeerd, sloot hij zich aan bij reizende theatergezelschappen die de boer op gingen met melodrama’s. Zelf schreef hij toen maar een toneelstuk dat hij direct voor de gigantische somma van duizend dollar kon verkopen. En dus vestigde hij zich maar direct tussen de hoge huizen aan de Hudson, maar verder succes in die discipline was voor hem niet weggelegd. Daarom werd hij acteur, hetgeen overigens niet het enige was dat aan mogelijkheden werd geboden, zeker doordat de wereld der bewegende beelden een geheel nieuwe en vooral omvangrijke industrie leek te vestigen.
Overstap naar de film
Voordat hij voor zichzelf was begonnen, had Griffith al een enorme hoeveelheid korte films op zijn naam staan. Zo had hij voor de Biograph Company in de jaren 1907 – 1913 het aantal van 450 zogenoemde photoplays gerealiseerd, welke zich in die tijd in een enorme populariteit mochten verheugen.
In 1911 had hij zijn eerste speelfilm afgerond, naar een gedicht van de Britse poet laureate Alfred Lord Tennyson (1809-1892): Enoch Arden. Twee jaar later volgde Judith Betulia, die hem in problemen met de filmmaatschappij 
bracht, aangezien hij er een zodanige lengte aan had gegeven dat er twee hele filmrollen voor benodigd waren en men niet bereid bleek deze te distribueren. Maar doordat Griffith er stellig van overtuigd was dat de toekomst in langere speelfilms lag, heeft hij die eigen zaak maar opgericht.
Intolerance
Zijn omvangrijkste product uit die jaren is de ongeveer drie uur durende speelfilm Intolerance. Hierin wordt een overzicht gegeven van de valkuilen die voor de liefde zijn gespannen in de loop van de geschiedenis. Griffith doet dat aan de hand van vier verhalen, die een tijd van twee en een half millennium omspannen: van The Babylonian in circa 539 voor onze jaartelling, tot en met een verhaal uit 1914, Modern America. Daartussen liggen nog twee geschiedenissen waarvan de ene in het jaar 27 speelt van en de kruisiging van Jezus Christus verhaalt in The Judean. Dan wordt er een enorme sprong gemaakt naar het jaar 1572 in Frankrijk waar de Sint Bartholomeusnacht wordt uitgebeeld in The French Renaissance. Intolerantie alom.
De verhalen zijn echter niet streng gescheiden, maar lopen deels parallel, hetgeen niet alleen de vaste lijn der menselijke intolerantie in de loop van de historie moet aangeven, maar tevens de psychologische aspecten van het menselijk handelen moet belichten: een fenomeen dat ook alleen maar andere uiterlijke kenmerken heeft gekregen — en zelfs dat slechts ten dele —, maar in wezen ongewijzigd is gebleven.
Het verhaal gaat dat Griffith nog een vijfde geschiedenis had willen inlassen over de intolerantie jegens de Griekse filosoof Socrates, dat weliswaar prima zou hebben gepast binnen dit kader, doch dat zich in ongeveer dezelfde periode als het Babylonische verhaal afspeelt.
Twee miljoen dollar in 1916
Het is een gigantische productie geworden, die, naar schatting, in totaal twee miljoen dollar heeft gekost, hetgeen volgens insiders nu twintig keer zoveel zou moeten zijn. De som die van tevoren was uitgetrokken, bedroeg nog geen vier honderd duizend dollar.
Monumentale decors, weelderige kostuums, die nog nooit iemand in de filmwereld van de VS had aangedurfd en tal 
van andere, aan het megalomane grenzende elementen kenmerken deze film.
De naam D. W. Griffith komen we niet alleen tegen als regisseur en producent, maar ook in de lijst van schrijvers, die teksten hebben geleverd of wier teksten zijn gebruikt. Daaronder vinden we bekende figuren van geheel uiteenlopende aard, variërend van de dichter Walt Whitman (1819-1892) tot en met Anita Loos (1888-1981) die onsterfelijk is gebleven door de, eveneens verfilmde, roman Mannen houden van blondjes.
Tussen de spelers vinden we niet alleen Mae Marsh en Lilian Gish, wier namen lange tijd een begrip zijn gebleven, maar tevens de toentertijd met enige faam bedachte Madame Sul-Te-Wan. Ook Constance Talmadge is iemand die in latere jaren nog wel enige malen zal opduiken.
Bij de heren zien we onder anderen de latere compagnon van Griffith — Douglas Fairbanks — en King Victor, Robert Herron en Gino Corrado.
De rolprent is op 5 september 1916 beschikbaar gekomen.
Over de lengte van de film lopen de gegevens uiteen. Voor de versie die gewoonlijk wordt vertoond, staan 163 minuten. In Spanje wordt echter veertig minuten minder aangegeven. Een Britse versie telt 178 minuten, en de in 2000 uitgebrachte video spant de kroon met 197 minuten.
____________
Afbeeldingen
1. Theaterposter voor de speelfilm Intolerance van 1916.
2. Regisseur David Lewelyn Wark Griffith, een ondernemende en veelzijdige man, zowel kunstzinnig alsook zakelijk. Een visionair die paste in de snel verder ontluikende nieuwe industrie in de VS: de filmwereld.
3. Scène uit Intolerance.