“. . . . . vind ik dat een journalist een groote verantwoordelijkheid op zich neemt, wanneer hij een gunstige gelegenheid verzuimt tot vrijmaking van de menigte, de geringen, de onderdrukten. Ik weet wel, in het kamp der groote heeren zullen zij dat frazen en opgeschroefde taal noemen; maar dat moeten ze dan maar doen, als ze er lust in hebben.”
Dit zijn woorden uit de mond van ene Hovstad, redacteur van De Volksbode. Woorden, die aan duidelijkheid niets te wensen overlaten, en die — ook al stammen ze, in het oorspronkelijke Noors, uit 1882 (1) — vandaag kunnen worden uitgesproken, maar ook geschreven, tegen de nieuwe Nederlandse minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen — Ronald Plasterk — die zich vrijwel onmiddellijk na het aantreden van het nieuwe kabinet als een echte mini-ster met maxi-allures heeft geprofileerd.
Het was van tevoren duidelijk dat iemand, die zo ver afstaat van de dagelijkse realiteit van al degenen met een kleine portemonnee — en dan hebben we het nog niet eens over de echte armen met een veelvuldig geheel lege beurs — zich op beslissingsniveau geen rekenschap zou geven van juist al die mensen. Sedert hij direct is komen aandragen met zijn onzalige mededeling dat er vijftig miljoen euro moet worden bezuinigd op cultuur, weten we voor wie de klok luidt.
Verder wil die naïeveling dat het schellinkje in de theaters in ere wordt hersteld. Dat is echter niets meer dan een loze kreet, omdat er dan in veel gevallen aanpassingen zullen moeten worden gerealiseerd, die dikwijls alleen in theorie mogelijk zijn. Want tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren: voorschriften die de Brandweer voor theaters en concertzalen hanteert, of noodzakelijke doch kostbare ingrepen, die dan helemaal niet meer kunnen worden terugverdiend. Of deze altijd wel zo logisch en redelijk zijn, valt alleen maar te betwijfelen. Een minister zal zich echter eerst moeten oriënteren, voordat hij begint te blaten en zich daarmee opnieuw een vijand van de smalle beurs betoont: Laten mensen met weinig geld maar staan! Dan wordt de scheidslijn tussen ‘arm’ en ‘rijk’ niet alleen nog weer groter, maar kan ook ieder ander dadelijk zien wie waar terecht staat. Een waarachtig herstel van feodale verhoudingen, passend in de sfeer van extreme hoogmoedsverplettering, welke helaas gelijk evenredig is aan een al te pijnlijk streven naar persoonlijke macht. Helaas tevens geheel en al passend in de lijn van die partij, welke in de dagen van Joop den Uyl juist voor de kleine man opkwam, maar de laatste decennia steeds het vuile werk voor de zogenaamde liberalen heeft opgeknapt. Een meer dan heilloze ontwikkeling, die een ernstige verschraling van de cultuur zal bewerkstelligen, welke door mensen als Ronald Plasterk alleen maar meer in een verdere stroomversnelling zal geraken.
Je weet bij een minister voor culturele zaken, die afkomstig is uit een christelijk milieu, al direct dat je aan de heidenen bent overgeleverd. We hoeven ons de volstrekt idiote ingrepen, door de heer Brinkman indertijd, maar weer voor de geest te halen. Alles was bedacht door benevelde bureauhengsten, die niet alleen ook maar het geringste benul hadden van wat ze met hun bewijzen van onvermogen zouden aanrichten, maar die keer op keer aantoonden dat ze niet eens in staat waren de zaken met alle daarbij behorende aspecten in de context van alledag te bekijken. Dat heeft een niet geringe kaalslag tot gevolg gehad, iets wat men in Den Haag juist altijd heeft ontkend.
Ronald Plasterk, die een overtuigd atheïst is — wat hem, in theorie, juist zo sympathiek zou kunnen maken omdat het, althans in principe, indiceert dat de man kan (na)denken in plaats van zich klakkeloos te laten volgieten met het geestelijke defect van een godsbegrip — doet echter niets anders dan een — al dan niet zogenaamd — christelijke gezagsdrager die de weg van waarheid, vrijheid, en, niet in de laatste laatste plaats, van de gelijkwaardigheid voor allen, volledig kwijt is.
Direct na het bekend worden van de bezuinigings- en schellinkjesplannen meldde de directie van het Noord Nederlands Orkest zich met de mededeling dat die denkbeelden, eenmaal in praktijk gebracht, zullen betekenen dat de concertkaarten in Noord Nederland van vijfentwintig naar vijftig euro zullen stijgen. Wat dat niet alleen kan, maar zeker ook zal, betekenen voor de bezettingsgraad van concertzalen in een regionaal gebied met extreem veel armoede en dito werkloosheid, kan een kleuter op twee vingertjes natellen. En zelfs als er wel voldoende ‘rijken’ zouden wonen, die in staat, en tevens bereid, zijn om tweemaal zoveel te betalen als tot dusver, ook dan nog blijft het een extra klap in het gezicht van al degenen, die zo’n cultureel gebeuren slechts incidenteel kunnen bijwonen. Dat dat alles, mutatis mutandis, even sterk geldt voor de andere vormen van cultuur in de daarvoor bestemde theaters, moge duidelijk zijn.
Als alle landen van de EU, gevolgd door de VS en Rusland, één procent zouden schrappen van de budgetten die daar thans voor bewapening en aanverwants worden uitgegeven, zouden de komende tien jaar, van dat geld, in Afrika alle benodigde basisscholen — 130.000 in aantal — kunnen worden gerealiseerd. Het zou een daad zijn van niet alleen menslievendheid maar ook van Grote Cultuur als thans deze minister — die, naast wetenschappen en culturele zaken, ook Onderwijs in zijn portefeuille heeft — zich voor zoiets, ook letterlijk, opbouwends zou inzetten in plaats van zich al in de initiatieperiode van zijn ambtstermijn — terwijl hij niet alleen nog niet achter zijn oren, doch op nog geen enkele plek van zijn lichaam, ook maar in de geringste mate droog is — direct van zijn destructieve zijde te laten zien en zich daarmee tevens te profileren als een vijand van het volk.
*****
(1) Henrik Ibsen (1828-1906): Een vijand des volks (1882) — toneelspel in vijf bedrijven naar de oorspronkelijke, Noorsche uitgave door J. Clant van der Mijll-Piepers. Uitgegeven door Meulenhoff & Co., Amsterdam. Tweede druk 1912.