Op 21 januari 1894, één dag na zijn vierentwintigste verjaardag, stierf in Angers de Belgische componist Guillaume Lekeu. Tyfuskoorts maakte een einde aan de veelbelovende carrière, die hem als beginnend musicus wachtte. Hij was ervan overtuigd dat men zich moest losmaken van al te directe invloeden indien je een heel eigen geluid wilde creëren. En bij die invloeden behoorden zijn lievelingscomponisten Johann Sebastian Bach (1685-1750), Ludwig van Beethoven (1770-1827) en ook Richard Wagner (1813-1883). Ondanks zijn al te vroeg ingetreden dood en zijn daardoor niet zo omvangrijke oeuvre, heeft hij toch enkele bijzondere en indrukwekkende composities nagelaten.
Wagner-invloeden
De invloed, die Richard Wagner heeft uitgeoefend op vrijwel alle componisten na hem, kan moeilijk worden ontkend. Niet iedereen is echter even gelukkig met dat effect. Zo beschrijft de Engelse musicoloog Laurence Davies in zijn eigenzinnige essaybundel Paths to modern music die invloed zelfs als catastrofaal, en daarbij neemt hij Wagners opera Tristan und Isolde als uitgangspunt. Naar zijn mening zou een hele generatie Franse componisten daaronder gebukt gegaan zijn. Toen
Emmanuel Chabrier (1841-1894) in 1879 in München een uitvoering van Tristan heeft bijgewoond, heeft hij het besluit genomen, zijn verdere leven aan muziek te wijden. Maar hij was toen al 38 jaar en had geruime tijd in een administratieve functie op het Ministerie van Binnenlandse Zaken in Parijs gewerkt. Zijn opera Gwendoline, welke in 1886 in Brussel in première is gegaan, vertoont dan ook weinig origineels, maar staat geheel in het teken van Wagner. En in de periode 1884/1885 was Chabrier werkzaam als koorrepetitor bij Charles Lamoureux (1834-1899), met wie hij een enorme propaganda heeft gemaakt voor de muziek van Wagner.
In 1889 heeft Chabrier opnieuw een uitvoering van Tristan bijgewoond, maar deze keer in de heilige hallen van het Wagnerdom: het theater op de groene heuvel te Bayreuth. De annalen vermelden dat deze componist toen in tranen zou zijn uitgebarsten. Onder de aanwezigen bevond zich toen eveneens de negentien jaar oude Guillaume Lekeu, en over hem wordt verhaald dat hij zelfs bewusteloos het Festspelhaus uitgedragen is.
Aanleg
Lekeu werd op 20 januari 1874 in het Belgische plaatsje Heusy bij Verviers,en kreeg de voornamen Jan Jozef Nikolaas Willem. Als Walloniër zou hij echter verder leven onder de naam Guillaume. Toen hij negen jaar oud was, verhuisde hij met zijn ouders naar Poitiers, omdat daar een lyceum was. Hoewel zijn beide ouders — vader was wolhandelaar — grote muziekliefhebbers waren, was tot op dat moment was niets van zijn muzikale aanleg gebleken, wel van belangstelling voor het fenomeen. Door zijn natuurkundeleraar Alexandre Tissier is hij in aanraking gekomen met de werken van grote componisten, van wie vooral Beethoven hem veel ontzag inboezemde. Toen hij enkele jaren later ook nog pianolessen kreeg, was het hek van de dam en ging hij zich intensief met muziek bezighouden, vooral met de werken van Bach, Beethoven en Wagner.
Lekeu was ervan overtuigd dat problemen bestonden om te worden opgelost en hij was er zeker van, dat hij door middel van analyse de dingen beter kon leren kennen. Dat hij het, voor zover dat hemzelf betreft, bij het rechte eind had, bewijzen zijn later verschenen commentaren op Beethovens laatste strijkkwartetten. Daaruit blijkt hoe nauw hij het heeft genomen met esthetische opvattingen.
Muziek- en andere studies
Na een keiharde studie zag hij zijn eerste muzikale inspanningen beloond met de publicatie van zijn Tempo di mazurka voor piano. Gezien de diepgang van zijn latere pianowerken lijkt het er nu op, dat die publicatie van een vijftienjarige berustte op jeugdige overmoed in plaats van op rijpe zelfkritiek. Ondanks de intensiteit waarmee hij zich op de muziek had
geworpen, bleef Leeu wel colleges volgen. En nadat hij zich in 1888 in Parijs had gevestigd, ontving hij daar het baccalaureaat in de Wijsbegeerte en in de Letteren. Daar bezocht hij ook de fameuze dinsdagavonden ten huize van de dichter Stéphane Mallarmé [1], waar hij in aanraking kwam met onder meer de Mozart-kenner Theodor de Wyzewa (1862-1917). Die ried hem af om aan een conservatorium te gaan studeren en stelde hem voor aan César Franck. Deze accepteerde de jonge Lekeu niet alleen als student, maar interesseerde zich eveneens op persoonlijke titel voor Guillaume.
Enkele maanden later, toen hij nog maar twintig lessen van Franck had gehad, overleed deze ten gevolge van een ongeval, waarop Vincent d’Indy (1851-1931) hem toen als leerling heeft ‘overgenomen’. Voordien was Guillaume Lekeu echter al in de compostieleer ingewijd door Gaston Vallin.
Bayreuth
Vanuit Parijs maakte Lekeu, samen met Wyzewa en diens vriend Jean Cantacuzène, reizen door Zwitserland, van waaruit hij, tot zijn intense genoegen, Bayreuth heeft leren kennen. Op aandringen van d’Indy heeft Lekeu in zich 1891 in Brussel 
ingechreven voor de Prijs van Rome. Bij het toelatingsexamen werd hij eerste, maar bij de eindproef haalde hij de tweede prijs. Toch zou die competitie nog verstrekkende gevolgen voor Lekeu hebben, want de beroemde Cercle des LX, waarbij alle toenmalige avantgarde kunstenaars waren aangesloten, heeft toen een concert georganiseerd met onder meer Lekeu’s Cantate Andromède. Dit had tot gevolg dat de leider van deze Cercle, de schrijver en advocaat Octave Maus (1856-1919), bij Lekeu heeft aangedrongen op composities. Hij werd daarin gesteund door de legendarisch geworden Eugène Ÿsaÿe (1858-1931), die de zo beroemd gewordn Sonate voor piano en viool heeft besteld. Die beide genoemden hebben er tevens de hand in gehad dat Lekeu is gaan werken aan een Pianokwartet, dat hij overigens niet meer heeft voltooid, maar dat later nog door d’Indy zou worden afgemaakt. Die heeft er eveneens voor gezorgd dat Lekeu’s Cellosonate werd gecompleteerd.
(wordt vervolgd)
___________
Afbeeldingen
1. Guillaume Lekeu, een lieveling der goden, die al te jong tot zijn vaderen is verzameld.
2. Alexis Emanuel Chabrier (1841-1894).
3. Vincent d’Indy, een in de huidige tijd onderschatte grootheid in de ontwikkeling van de Franse muziek omstreeks het fin de siècle.
4. Eugène ?saÿe, een der meest legendarische violisten uit de westerse muziekgeschiedenis.