Vijf dagen een uur lang werken van en rondom Zemlinsky
Evenals de Nederlandse radio-zendgemachtigde Vara heeft BBC Radio 3 ook reeds geruime tijd een reeks programma’s die eveneens gedurende vijf dagen (maandag tot en met vrijdag), iedere middag van 13:00 uur tot 14:00 uur — dus een heel uur! — de composer of the week aan de luisteraars voorstellen. Extra bijzonderheid is dat het programma steeds dezelfde avond tussen 21:45 uur en 22:45 uur op eveneens die zender wordt herhaald. Tussen alle uit en te na bekende namen komen, net als in de reeks van Thea Derks bij de Vara op Radio 4 in Nederland, regelmatig stiefkinderen aan bod van niet zozeer de muziekgeschiedenis in objectieve zin, maar veeleer die van de muziekpraktijk van alledag na de Tweede Wereldoorlog.
Dinsdag ‘gastcomposities’
De werken van Alexander von Zemlinsky (1871-1942), die door de redactie van het BBC Radio3-programma zijn uitgekozen, klinken op alle vijf middagen en opnieuw in de loop van de avonden. De dinsdagse uitzending is ingeruimd voor twee stukken en daarnaast voor de figuur van een zijner leerlingen, wier naam ook het motto van deze aflevering is gekozen: Alma Schindler (1879-1964) — u en mij en de wereld beter bekend als de echtgenote van Gustav Mahler. Hoewel
zij door veel lexicografen wordt genegeerd en zelfs in literatuur over componerende vrouwen niet of slechts terloops wordt genoemd, kan men eigenlijk niet voorbijgaan aan de vraag hoe het met haar componeertalent verder gegaan zou zijn als ze niet had gekozen voor een huwelijk en voor nakomelingen. Die vraag kan weliswaar niet meer eenduidig worden beantwoord, maar vaststaat dat ze de composities in haar jonge jaren heeft geschreven. Zemlinsky’s Liederen opus 7 worden op een compact disc aangeboden, in combinatie met alle door Alma (dan weer wel) Mahler geschreven liederen. Wel vinden we in beschrijvingen de toevoeging Werfel achter de naam Mahler, en in de tijd dat ze zich zo noemde, was ze immers ook de wederhelft van de Oostenrijke schrijver Franz Werfel (1890-1945).
De twee stukken die in het BBC radioprogramma zullen klinken, zijn Frühlingsbegräbnis en Die Seejungfrau. Het eerste stuk dateert van 1896-1903, een echt fin de siècle-werk derhalve, en is geschreven voor sopraan, bariton, koor en orkest. Het werk is in ieder geval op vijf verschillende compact discs verkijgbaar, steeds in combinatie met andere stukken uit die periode. In een enkel geval zelfs samen met Die Seejungfrau op een dubbel schijfje. Dit laatste werk wordt gekarakteriseerd als Fantasie voor orkest, het heeft drie delen en een totale speelduur van ongeveer veertig minuten. Het is gecomponeerd in eerste instantie in 1902, en veertig jaar later aangepast.
De uitzending van woensdag 25 april, ook weer op dezelfde tijstippen als alle andere dagen, zowel in de middag, als ’s avonds, heeft als motto De Weense Crisis. Daarin valt een uitvoering te beluisteren van Zemlinsky’s Strijkkwartet nr. 2 opus 15, dat is gecomponeerd in de jaren 1913-1915, voorafgegaan door een fragment uit Der Traumgorge, een opera in twee bedrijven met een naspel, op een libretto van Leo Feld, geschreven in 1904-1906.
Later in de week komen we nog een keer terug op de bijzonderheden van deze veelzijdige musicus en op de werken, die dan nog in de resterende afleveringen van het BBC-programma zullen worden uitgevoerd. Over hem valt nu eemaal veel te vertellen.
*****
Afbeeldingen
1. Alexander von Zemlinsky (1871-1942).
2. Alma Schindler, beter bekend als Alma Mahler (1879-1964).