‘De muziekwereld hier is wel interessant! Ik ben goed bekend met Alma Mahler, de weduwe van Gustav Mahler. Die inviteert me veel en ik tref daar altijd interessante lui. Ze neemt me mee naar concerten,’ schreef Nelly van Doesburg (1899-1975) aan goede vriend Antony Kok in december 1921.[1] De jonge pianiste verbleef op dat moment enkele weken in Wenen zonder haar geliefde Theo van Doesburg. De twee zouden pas in 1928 in het huwelijk treden maar Nelly van Moorsel werd door haar onafscheidelijkheid van ‘Does’ al snel ‘Mevrouw van Doesburg’ genoemd. Haar tijd in Wenen was echter een korte periode van bezinning waarbij zij op eigen benen stond. Zij werkte er aan haar carrière als avant-gardistisch pianiste onder de artiestennaam ‘Pétro’ en waar kon zij beter in contact komen met de moderne muziekwereld dan in de salon van Gustav Mahlers weduwe Alma?
De omstreden Alma Mahler (1879-1964) werd door sommigen de ‘muze van de vier kunsten genoemd’, anderen zagen haar als een ‘ronduit heerszuchtige, oversekste circe die haar prominente echtgenoten slechts voor haar eigen doeleinden gebruikte.’[2] Dat Nelly van Doesburg in Wenen geïnviteerd wordt door Alma Mahler is niet vreemd. Het eerste contact is waarschijnlijk gelegd via Bauhaus-directeur Walter Gropius (1883-1969), de tweede echtgenoot van Alma. Gropius en Alma hadden al een relatie toen Gustav Mahler nog leefde en waren in 1915 getrouwd om vijf jaar later weer te scheiden. Toch hadden zij nog regelmatig contact, niet te min door hun dochter Manon. Nelly woonde met Van Doesburg in 1921 enige tijd in Weimar en zij zagen de vooruitstrevende architect veelvuldig. Het is dan ook aan te nemen dat Gropius zijn vroegere echtgenote vroeg zich in Wenen over Nelly te ontfermen.
Het leven van de twee kunstenaarsvrouwen vertoont veel parallellen. Alma speelde net als Nelly piano, al had zij daar na haar huwelijk met de beroemde componist geen serieus werk meer van gemaakt. Ook Nelly zou na het huwelijk met Van Doesburg haar pianospel op een laag pitje zetten. Alma en Nelly trouwden op jonge leeftijd met een oudere man 
die binnen tien jaar zou komen te overlijden. De rest van hun leven stond in belangrijke mate in het teken van het bewaren van de herinnering aan de kunst van Mahler dan wel Van Doesburg. Tegelijkertijd leidden de dames een gepassioneerd liefdesleven waarbij bekende mannen als kunstenaars Gustav Klimt en Oskar Kokoschka, componist Gustav Mahler, architect Walter Gropius, schrijver Frans Werfel (Alma), kunstenaar Theo van Doesburg, politicus Sourou Apithy en Ludwig Mies van der Rohe (Nelly) de revue passeerden.
In de salon van Alma Mahler ontmoette Nelly jonge componisten, voornamelijk leerlingen van musicus Arnold Schönberg, als Egon Wellesz en Paul Pisk, maar ook buitenlandse musici. Samen bezochten zij concerten en de jonge pianiste raakte snel bekend in dit internationaal muzikaal gezelschap. Ook stond er een eigen concert op het programma. Alle mogelijkheden waren aanwezig voor een nieuw leven in Wenen als succesvol pianiste; het enige dat nog in haar weg stond was de grote liefde die ze voelde voor Theo van Doesburg. Op 27 december, slechts drie weken na aankomst in Wenen, stuurde zij Does een telegram waarin zij haar terugkeer naar Nederland aankondigde.
De biografie De doorsnee is mij niet genoeg die kunsthistorica Wies van Moorsel over haar bijzondere tante Nelly van Doesburg schreef, geeft een boeiend beeld op het veelbewogen leven van de pianiste en kunstenaarsvrouw.
_______________
Noten:
1. Brief Nelly van Doesburg aan Antony Kok, 25 december 1921. Geciteerd in: Van Moorsel, p.75.
2. Hilmes, p.9.
_______________
Afbeeldingen:
– Portret van Alma Mahler, 1920. Bron: http://gustavmahler.net.free.fr/symph6.html [december 2010]
– Nelly van Doesburg in het atelier van Piet Mondriaan (detail), 26 Rue du Départ, Parijs, 1923. De foto werd gepubliceerd in: De Stijl VI (1924) nr. 6/7, p. 86.
_______________
Literatuur:
Wies van Moorsel, ‘De doornee is mij niet genoeg’, Nelly van Doesburg 1899-1975, Nijmegen 2000.
Oliver Hilmes, Alma Mahler-Werfel, De biografie, Amsterdam 2007.