Extraversie ten top
Het concert dat op vrijdag 5 augustus in de Albert Hall in Londen zal worden gegeven in de reeks BBC Proms 2011, en via de Britse cultuurzender BBC Radio 3 de ether ingestuurd zal worden, bestaat uit één compositie: de Symfonie nr. 2, Auferstehung, van Gustav Mahler (1860-1911). Dirigent is Gustavo Dudamel, één van de jonge, relatief zeer extravert optredende dirigenten, die in sommige muziek-passages de grens naar hysterie niet meer respecteren en zich dan al te uitzinnig profileren.
Dat hebben we vrijwel altijd weer kunnen vaststellen als er een beeldregistratie van een van de vele optredens, thans ook in Europa, van deze Venezolaanse dirigent wordt uitgezonden. Dat bleek voor ons de eerste keer eveneens tijdens een BBC Proms-concert enige jaren geleden, toen deze musicus met zijn Simon Bolivar Symphony Orchestra in de Albert Hall optrad. Veel erger nog dan de hier en daar in verwildering ontaardende manier van dirigeren – je kunt heel wat tolereren als het resultaat dan in de kwalitatief hoogste regionen kan worden bijgezet –, was het pijnlijke staaltje chauvinisme en ergerlijk nationalisme dat de musici èn de dirigent in de toegift aan de dag hebben gelegd. Een soort circusnummer werd gepresenteerd waarvoor alle musici zich hulden in een jasje dat de vlag van Venezuela moest voorstellen. Zeer abject!
Fijnzinnigheid vereist
Hoewel onderdelen in het oeuvre van die grootmeester van de Midden-Europese muziek uit het fin de siècle niet vrij is van elementen van exaltatie, is en blijft het de vraag hoe een dirigent ermee omgaat: het ergste wat de maestro-op-de-bok kan doen, is aandikken; dat is erger dan een presentatie waarin de orkestleider zich – al dan niet bewust – laat leiden door een vorm van totale steriliteit, al zal ook daarop niemand echt zitten te wachten. We zijn ons terdege bewust van het feit dat ook de weg naar de hemel – die immers moet worden bewandeld voordat de Auferstehung zal kunnen worden gerealiseerd, en ook al blijkt het geloof bergen te kunnen verzetten, zover is de beschaving in het vermeende hiernamaals evenmin voortgeschreden –, kan zijn geplaveid met goede voornemens, welke uiteindelijk niet zelden verzanden als de uitvoerenden onder druk van hun leider de verkeerde weg inslaan.
Dominante elementen
Weliswaar is die Gustavo Dudamel geen slechte dirigent, maar overdaad schaadt nu eenmaal altijd, en dat element is tot dusver veelal, zo niet altijd, de dominant gebleken in diens optredens. Er zal zeker geen zinnig mens te vinden zijn die wenst of eist dat een dirigent zich voor de uitvoering van die Opstandings-symfonie van Mahler zal laten leiden door eisen van buitenaf, zolang hij de redelijkheid ervan niet zal beseffen. Gelukkig wordt dat concert van vrijdag via de radio uitgezonden, waardoor een paar van de bovengenoemde elementen in ieder geval niet zichtbaar zullen zijn. We verwachten echter dat de camera’s op, voor, naast en boven het podium van de Londense Albert Hall het hele gebeuren toch zullen registreren, waarna uitzending via één der BBC-televisiezenders kan worden gerealiseerd. En of dat snel na het oorspronkelijke concert zal gebeuren, of pas na de dag dat The Last Night of the Proms zijn beslag zal hebben gekregen en de Proms 2011 in de annalen zullen zijn ‘bijgezet’, weten we immers (nog) niet. Wel herinneren we ons van voorgaande jaren dat in de latere herfsttijd diverse van die Proms uit die jaren via BBC Four of BBC Two werden herhaald. Gezien het feit dat we ons thans in een Mahler-Jaar bevinden, is de kans op herhaaldelijke uitzending alleen maar groter. Of we zulks ook zouden moeten wensen, is Vers Twee.
Het eerste optreden van het ensemble in kwestie, onder leiding van diezelfde muzikale acrobaat werd met zoveel gejuich ontvangen dat niemand zich zal hebben verbaasd, dat BBC-televisie daarvan herhalingen de ether ingeslingerd heeft.
__________
NASCHRIFT 5 augustus
Intussen ben ik geïnformeerd over een tv-uitzending van het concert van vrijdag 5 augustus. Deze zal worden gerealiseerd op zaterdag 6 augustus via BBC Two-television, tussen 22:00 uur en 23:35 uur onze tijd.
Opvallenderwijs worden er steeds meer onjuistheden meegedrukt in de – al dan niet zeer – beknopte informatie in programmagidsen. Daar waar een lidwoord of andere toevoeging hoort, wordt zulks veelal weggelaten; waar dat niet dient te worden vermeld, zie je ze meer en meer. Zo zag ik op diverse plaatsen dat de Mahler-Symfonie in kwestie nu als Die Auferstehung wordt voorgesteld, hetgeen simpelweg niet juist is. Maar dat is niets in vergelijking tot de aperte onjuistheden waarover we dag in, dag uit struikelen. In de context van info omtrent klassieke muziek is dat wel heel schrijnend.
Twee Zweedse zangeressen treden in de onderhavige uitvoering van die Tweede Mahler-symfonie op; de alt – Anna Larsson – in het vierde en vijfde deel, de sopraan – Miah Persson – alleen in het vijfde deel. Anna Larsson debuteerde in 1995 met deze partij.
__________
NASCHRIFT 6 augustus
Of het officieel 170 jonge musici tellende ensemble, waarvan de leden als een soort familie reeds twee decennia bijeen zijn, in zijn geheel optreedt, werd niet duidelijk, doordat het Albert Hall-podium behoorlijk vol was met al die strijkers, op basis van 14 contrabassen. De indruk werd echter gewekt dat er in de secties violen in ieder geval nog meer musici zaten opgesteld dan op basis van dat aantal bassen verwacht mag worden – negentig strijkers in totaal zouden dat er dan zijn –, maar het leken er wel meer dan honderd, hetgeen ons weer dichter bij de 170 spelers zou brengen.
Dirigent Gustavo Dudamel hield zich, ten opzichte van vorige gelegenheden, grotendeels rustig; slechts een enkele keer kwam zijn clowneske kant even naar voren. Hij maakte een minder opgetogen indruk dan tijdens dat eerste concert in de Albert Hall in 2007 en ook dan tijdens diverse concerten in Berlijn het geval was. Temperament is toch iets anders dan exaltatie, en vooral heel afwijkend als die exaltatie volstrekt nodeloos en nutteloos is.
Die musici zijn allen, zonder uitzondering, van grote klasse, en de noten stonden allemaal wel keurig op hun plaats, doch het totaal was minder dan de som der delen, vooral doordat Mahler – de neurotische, emotionerende toonkunstenaar die je een tachycardie bezorgt en je bij de keel grijpt – slechts in het laatste deel te voorschijn trad, en die pas in de apotheose volledig tot zijn recht kwam. De solistes – Miah Persson en Anna Larsson – gaven een vertolking ten beste die als feilloos en van bijzondere allure moet worden gekwalificeerd: diep doorleefde creaties. Dat Londense jeugdkoor staat duidelijk onder voortreffelijke leiding. Het was slechts hier en daar in kleinigheden te horen dat het niet om een Duitstalig gezelschap ging. Dat maken we bijna altijd minder goed mee, ook als de zangprestaties ons respect afdwongen. Hier werd in ieder geval iets groots verricht.