Gedramatiseerde documentaire
Deze week, in het kader van de programma’s The Edwardians, — presenteert de Engelse televisiezender BBC Four — vanaf de avond van maandag 30 april tot in de nacht van zaterdag 5 op zondag 6 mei — The Double Life of Saki.
De film zal in totaal zeven keer worden vertoond, en op zo verschillende tijdstippen van de avond en de nacht dat zelfs mensen met onregelmatige werktijden erin zouden moeten slagen één van die uitzendingen te volgen, wel vooropgesteld dat men geïnteresseerd is in het fenomeen Hector Hugh Munro (1870-1916), die echter bekend geworden is als SAKI, en terecht enige faam heeft verworven als schrijver van fraai gestileerde, korte verhalen met een epigrammatisch karakter. Niet zelden vertonen ze een vleugje relatieve wreedheid. Het meest opvallende van zijn verhalen is bijna altijd weer de verrassing die zich in de laatste zinnen aandient.
Roger Davenport kruipt in de huid van Saki
Voor deze gedramatiseerde documentaire over Hector Hugh Munro is het de acteur Roger Davenport, die in de huid van de schrijver Saki is gekropen, en daarvoor een vruchtbare bodem heeft gecreëerd door voorafgaande daaraan zelf het script voor de film te schrijven. Roger Davenport heeft over zijn eigen jeugd verteld dat hij zich weliswaar niet meer precies kan herinneren wanneer en waarom hij voor de eerste keer een boek van Saki heeft gelezen. Daarentegen is hem duidelijk voor de geest gebleven dat zijn vader met enige regelmaat zijn zonen een boek in de handen drukte met de woorden: “I think this will amuse you.” Dat was dan iets van de Canadese humoristische auteur Stephen Leacock (1869-1944) of zelfs de roman Under the Volcano (1947) van Macolm Lowry (1909-1957). En als het gaat om de vraag waarom Roger Davenport zoveel hield van Saki’s verhalen — die hij allemaal had gelezen toen hij zestien jaar was — en dat ook nu nog doet, is het antwoord voor de acteur niet moeilijk: “Its his voice. Detached, funny, sometimes cruel, and with something more, that added value that the special writers have. He speaks so directly to you that somehow a quiet friendship is formed.”
Adaptaties
Jaren geleden zaten Roger Davenport en zijn collega Morgan George, elk in gezelschap van de partner, te praten over de
mogelijkheid dat één van beiden Saki-adaptaties voor de radio te maken. Davenport had kort tevoren een reeks verhalen van P.G. Wodehouse (1881-1975) voor Radio 4 gedramatiseerd, en het leek een aantrekkelijke gedachte. Het resultaat was zodanig dat Roger Davenport besloot de uitstekende biografie van A.J. Langguth over Saki te lezen. Al snel zag hij de mogelijkheid voor een toneelstuk over deze schaduwrijke, plagend-prikkelend figuur, die uiteindelijk zijn innerlijke conflicten heeft opgelost door aan het (toen) grootste conflict van de twintigste eeuw deel te nemen. — Overigens is Munro in 1916 een loopgraaf in Frankrijk omgekomen.
Een drama schrijven en intussen oppassen op een zeer geduldige retriever in Parijs, is nog te doen, maar om het dan gerealiseerd te krijgen, is vers twee. Saki-biograaf Jack Langguth was echter zeer tevreden met het script en ging ermee naar Andrew Hutton, die aan de productie van The Double Life of Saki werkte. Een paar weken nadien hebben Andrew Hutton en Roger Davenport de vraag besproken hoe die ongrijpbare Saki aan een nieuw publiek zou moeten worden gepresenteerd.
Geheel eigen wereld
Saki wordt, met macaber-geestige verhalen, niet zelden beschouwd als een voorloper van Roald Dahl, die waarschijnlijk zelf wel enige inspiratie in ‘zijn voorganger’ heeft gevonden.
Hector Hugh Munro werd op 18 december 1870 te Akyab in Birma [1] geboren als zoon van een politie-officier. Zijn moeder werd heel plotseling gedood door een losgebroken koe op een plattelandsweggetje. Daarom werd Hector Hugh, als tweejarige — samen met zijn broer en zus naar Devon gebracht om daar bij twee boosaardige vrijgezelle tantes — die elkaar en die aan hen verwante kinderen verafschuwden — op te groeien, die hen zo streng hebben opgevoed dat hij zijn eigen wereldje moest creëren waarin de huisdieren zijn beste vrienden waren. Deze periode is een onuitwisbaar merkteken op zijn persoonlijkheid geworden.
Hij ging in Exmouth naar de lagere school en later in Bedford naar het gymnasium. Na die opleidingstijd ging hij in Birma bij de politie, maar daar heeft hij het niet lang volgehouden en koos hij voor de journalistiek. Voor de Westminster Gazette schreef hij politieke satires, daarna was hij als buitenlands correspondent voor de Morning Post in Parijs, Rusland en ook in de Balkanlanden. Vanaf 1908 woonde hij in Londen.
In een tijdsbestek van één decennium, tussen 1904 en 1914, schreef hij vier reeksen korte verhalen, die veelal een beeld schetsen van de maatschappelijke verhoudingen binnen de zogenoemde Edwardian Society, opgetekend vanuit de positie van een enigszins boosaardig spottende tijdgenoot.
Reconstructie
Voor de reconstructie van Saki’s leven is gebruik gemaakt van een interview dat Munro in 1911 aan The Bodleian Magazine heeft toegestaan, van brieven die hij aan zijn zuster Ethel heeft geschreven, alsmede van correspondentie met anderen. Er wordt tijdens het programma met nadruk gekeken naar zijn ongelukkige jeugd, zijn eenzaamheid toen en ook later, en naar zijn geheimgehouden homoseksualiteit.
De documentaire gedeelten van deze reconstructie worden — zoals dat tegenwoordig in dat genre documentaires heel gebruikelijk geworden is en dikwijls zeer verhelderend kan zijn — door commentaren door en interviews, en met onder meer Saki’s biograaf Jack Langguth, met de schrijvers (en tijdelijke parlementariërs) Will Self en Jeffrey Archer, met Roy Hattersley en Sandie Byrne — auteur van een nog te verschijnen boek over Saki —, met Alexei Sayle (huisbaas in The Young Ones) en met Adam Newell, die een editie met Saki-verhalen heeft geëditeerd, getiteld A Shot in the Dark.
*****
[1] Het toenmalige Birma (ook wel Burma) heet officieel Unie van Myanmar.
*****
Uitzendtijden
Maandag 30 april — 22:00ur (tot 23:00 uur)
Nacht van maandag op dinsdag — 01:00 uur (tot 02:00 uur)
Idem tussen 04:00 uur (tot 05:00 uur)
Woensdag 2 mei — 23:00 uur (tot middernacht)
In de nacht van woensdag op donderdag — 02:25 uur (tot 03:25 uur)
In de nacht van zaterdag op zondag — 00:05 uur (tot 01:05uur)
De laatste uitzending wordt eveneens in de nacht van zaterdag 6 op zondag 7 mei vertoond, tussen 02:50 uur en 03:50 uur.
Afbeeldingen
1. Roger Davenport als Saki (H.H. Munro) in de BBC Four-film The Double Life of Saki.
2. De auteur Hector Hugh Munro ( bij het lezerspubliek beter bekend als Saki).
3. Voorzijde van het omslag van het tweede deel van de Short Stories van Saki, verschenen in de Everyman’s Library van uitgeverij Dent, met een illustratie van Sally Lecky-Thompson.