Getoonzette Sturm und Drang
Het muziekdrama in vier bedrijven met in totaal vijf scènes, Werther van Jules Massenet (1842-1912), is gerealiseerd op een Franstalig libretto van de dramaturg Edouard Blau (1836-1906), de Belle Époque-toneelschrijver Paul Milliet (1848-1924) en Georges Hartmann (1843-1900). Laatstgenoemde was eveneens een dramaschrijver en librettist, die echter doorgaans onder het pseudoniem Henri Grémont publiceerde.
Dat tekstboek voor Massenets opera is gebaseerd op de grote Sturm und Drang-roman Die Leiden des jungen Werthers uit 1774 van de toen net 25 jaar oude Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832).
Rechtstreeks via de ether te beluisteren
De Duitse radiozender NDR Kultur is zaterdag 28 maart, vanaf 20:00 uur, rechtstreeks verbonden met de Franse hoofdstad, waar de Opéra de Paris een voorstelling van Werther verzorgt. Koor en orkest van dit instituut worden geleid door Kent Nagano, en ook de solisten zullen moeten letten op de gestileerde bewegingen die de dirigent in de orkestbak zal maken.
Werther is een opera in de grote, doorgecomponeerde vorm met een kort voorspel. Een middelgroot orkest is vereist, met toevoeging van onder meer een saxofoon en een orgel. Soms treedt eveneens een vrouwenkoor op achter de coulissen, ter versterking van de voorkomende kinderstemmen. De componist stelt deze toevoeging ad libitum.
De première werd op 16 februari 1892 in Wenen gegeven in een vertaalde versie van de Duitse muziekscribent, criticus en vertaler Max Kalbeck (1850-1921) [1]. Nog in hetzelfde jaar werd de oorspronkelijke, Franse versie in Genève gepresenteerd. In het daarop volgende jaar werd Werther aan het Parijse operapubliek voorgesteld en reeds in 1894 aan de muziektheaterbezoekers van New York en Londen.
Het verhaal
Werther — wiens rol door een lyrische, dan wel jonge helden-tenor zal worden voorgesteld — houdt van Charlotte — die gestalte krijgt in een mezzosopraan —, en die liefde is weliswaar wederkerig, doch zij is reeds verloofd met Albert — die door een bariton wordt uitgebeeld.
Werther gaat op reis, doch eenmaal weer thuisgekomen, vindt hij Charlotte als gehuwde vrouw terug. Tijdens kerstmis leest Werther zijn geliefde voor uit Ossian, waarna hij zeer hartstochtelijk afscheid van Charlotte neemt. Als zij verneemt dat Werther aan haar man Albert om pistolen heeft verzocht, ijlt ze met een zeer pijnlijk voorgevoel naar Werthers woning, waar hij in haar armen sterft.
De geschiedenis speelt zich af in Wetzlar, in de jaren tachtig van de achttiende eeuw, gedurende een periode van de zomermaanden tot en met kerstmis. In de opera, wel te verstaan; het boek van Goethe is immers reeds in1774 uitgekomen.
Vergeten in Duitsland
Het was opvallend dat decennialang er in Duitsland — het centrum van de Sturm und Drang-letteren en met name die van Goethe — geen enkele belangstelling meer bestond voor de opera Werther, die tot de categorie van vergeten meesterwerken was gaan behoren. Maar vanaf medio jaren zeventig van de vorige eeuw verscheen Werther opnieuw op de planken van Duitse muziektheaters, zoals te München en Stuttgart.
__________
[1] Evenals de veelal gevreesde collega Eduard Hanslick (1825-1904) werd Max Kalbeck één van de meest vooraanstaande muziekcritici van zijn tijd in Oostenrijk en vooral in Wenen. Ook hij was fel gekant tegen de muziek van Richard Wagner (1813-1883), Anton Bruckner (1824-1896) en van Hugo Wolf (1860-1903). En, weer net als Hanslick, bewonderde hij Johannes Brahms (1833-1897), wiens correspondentie hij na diens overlijden heeft uitgegeven.
_____________
Afbeeldingen
1. De componist Jules Émile Frédéric Massenet.
2. Titelpagina van een eerste editie van Goethe’s ontwikkelingsroman Die Leiden des jungen Werthers. Opgenomen als afbeelding, direct na de titelpagina in een recente editie, verschenen in oktober 2008 bij Deutscher Taschenbuch Verlag te München in de reeks Bibliothek der Erstausgaben. Gebonden in linnen met zijdeglans.
ISBN 978-3-423-02676-5.