Representatieve keuze
Heden, vrijdag 13 april, zullen er tussen 19:30 uur en 20:00 uur op Radio 4 voor de laatste keer in de aflevering van de reeks Componist van de week die aan Lili Boulanger is gewijd, werken van haar worden voorgesteld. Het gaat om vier stukken uit de laatste jaren van haar al te korte leven. Daarmee wordt de representatieve keuze, die de Vara tijdens de nu lopende week gedurende vijf avonden aan de luisteraar heeft voorgelegd, afgesloten, maar de zegeningen die de moderne communicatietechnologie biedt — naast de niet te vergeten extreme ellende — stellen alle geïnteresseerden in staat, al die werken (nog eens) te beluisteren via de website van de zender. Thea Derks, verantwoordelijk voor de reeks en de keuze uit het werk van Lili Boulanger, alsmede voor de toegankelijke, begeleidende teksten, heeft hier een voortreffelijk staaltje van haar kennis en inzicht aan de dag gelegd.
Hoogst denkbare niveau
Lili Boulanger is er, nu negen decennia geleden, ondanks een zeer ziek lichaam — dat in ijltempo bleef aftakelen en haar al te vroeg fataal is geworden — en de nodige tegenwerking in geslaagd, menig componerende man de loef af te steken, ook al wilde ze niets anders dan muziek schrijven, ook nog toen ze in de laatste periode van haar leven haar bed niet meer kon verlaten. Muziek was en bleef de drijvende kracht tot het laatst, en haar houding en ijzeren doorzettingsvermogen zijn dan ook in meer dan één opzicht van een ongelooflijk niveau dat nimmer genoeg zal kunnen worden gewaardeerd.
In haar laatste composities is ze er zelfs in geslaagd de allergrootsten van die dagen te overtreffen, ook degenen, die zich tijdens het fin de siècle als de aartsvaders van de twintigste eeuwse muziek hadden weten te profileren: Claude Debussy (1868-1918), Arnold Schönberg (1874-1951), Béla Bartók (1881-1945) en Igor Stravinski (1882-1971).
Zwanenzangen
Uit de laatst voltooide composities worden vrijdagavond vier stukken gepresenteerd, te beginnen met twee liederen uit de cyclus Clairières dans le ciel, gecomponeerd in de jaren 1915-16. Deze cyclus omvat 13 liederen, op teksten met dezelfde titel, die in 1906 zijn verschenen, van de toen zeer bekende dichter Francis Jammes (1868-1938) [*]. Acht van de 13
liederen zijn voor tenor en orkest, de resterende vijf voor tenor en piano. Daaruit zingt Martyn Hill, begeleid door Andrew Ball, twee stukken: Je garde une medaille d’elle, gevolgd door Demain fera un an.
De radio biedt vervolgens het werk D’un soir triste uit 1917-18, waarvoor de componiste drie mogelijkheden biedt: strijktrio of cello en piano, of orkest. Deze laatste versie wordt via de ether tot klinken gebracht door het BBC Philharmonic Orchestra, onder leiding van Yan Pascal Tortelier.
In haar sterfjaar heeft Lili Boulanger het werk Pie Jésu voltooid. Haar werkenlijst vermeldt dat het voor zangstem, strijkkwartet, harp en orgel is. Dat strijkkwartet zal dan groot bezet zijn in de uitvoering, die we via Radio 4 kunnen beluisteren: de gegevens vermelden het Orchestre de l’Association des Concerts Lamoureux (gewoon: het Lamoureux Orkest) onder leiding van Igor Markevitch (1912-1983), bijgestaan door de jongenssopraan van Alain Fauqueur, en de organist Jacques Grunenwald.
*****
[*] Francis Jammes slaagde er met steun van André Gide (1869-1951) en Stéphane Mallarmé (1842-1898) in 1891 — 23 jaar oud — in om enkele korte teksten gepubliceerd te krijgen, die hij als Vers betitelde. Zijn gedichten worden wel beschouwd als melodieuze uitingen van oprechte gevoelens, maar ze munten volgens de kenners eveneens uit door het negeren van alle regels, die voor poëzie golden. Hij had ook goede contacten met nog andere dichters, zoals Henri de Régnier (1864-1936) en Paul Claudel (1868-1955), die een heel speciale vriend van hem werd.
*****
Afbeeldingen
1. Lili Boulanger, omstreeks 1913, thuis aan het orgel.
2. Dirigent Yan Pascal Tortelier (geb. 1947), die de laatste dagen diverse werken van Lili Boulanger via Radio 4 tot klinken heeft gebracht.
3. De dichter Francis Jammes. Portret door Jacques Emile Blanche (1861-1942). Het portret bevindt zich in het Musée des Beaux Art te Rouen.