 |
| Gustav Mahler. Schets uit 1919 van Emil Orlik (1870-1932); aangeboden aan Willem Mengelberg. |
Twee dagen achtereen een Mahler-symfonie
Deze week biedt BBC Radio 3, in het muziekprogramma Afternoon on 3 — dat normaliter elke werkdag vanaf 15:00 uur wordt uitgezonden en om, dan wel vóór, 18:00 uur eindigt — de vierdelige reeks Mahler — The final years, die op maandag, dinsdag, woensdag en vrijdag het klankbeeld in genoemd programma op de Britse zender in kwestie zal bepalen. Doch niet alleen werken van Gustav Mahler (1860-1911) zullen daarin ten gehore worden gebracht, tevens komen er composities aan bod van diverse tijdgenoten van deze Weense fin de siècle muziekmeester, en eveneens van collega’s, die of eerder waren geboren en tijdens Mahlers bestaan reeds zijn overleden, dan wel tijdens diens leven ter wereld kwamen en na het heengaan van de bovenmeester van de omvangrijke symfonische vorm — met hier en daar rijk geschakeerde vocale toevoegingen —, eerst nog een tijd zijn blijven werken, totdat Hein met de Zeis ook hen allen successievelijk is komen halen. [1]
De maestro zelf zag, op het jaar precies, anderhalve eeuw geleden voor het eerst het levenslicht, en daarom is 2010 uitgeroepen tot Mahler Jaar, doch aangezien deze — één der allergrootste muziekmeesters uit de geschiedenis — in 1911 is overleden, en er binnen enkele weken na heden grofweg een eeuw sedertdien is verstreken, geldt ook 2011 als Mahler Jaar.
Debussy en Schönberg
Op woensdag 22 december wordt het concert in Afternoon on 3, dat die dag tussen 15:00 uur en 17:00 uur zal worden uitgezonden, besloten met Mahlers Negende Symfonie. Op deze website is op 10 januari 2007 een uitgebreid artikel opgenomen dat u kunt raadplegen door hier te klikken.
Naast deze protagonist komen dan twee collega’s aan bod die tot het trio van de aartsvaders der twintigste eeuwse muziek behoren, al moet dat eigenlijk een kwartet zijn. [2] De middag wordt geopend met de Prélude à l’après-midi d’un faun uit 1894, gecomponeerd door Claude Debussy (1862-1918), waarover u eveneens in deze elektronische cultuurkrant een ruim uitgevallen bijdrage kunt lezen op 26 februari 2007. Dan volgen nog de Fünf Orchesterstücke, opus 16, uit 1909 [3] van Arnold Schönberg (1874-1951).
Donderdag 23 december
Na drie concerten van de vierdelige reeks met Mahler en diens laatste jaren, in het programma Afternoon on 3 van deze week, is even de beurt aan het verschijnsel muziektheater in Thursday opera matinee, waarin het muziekdrama Carmen uit 1875 van Georges Bizet (1838-1875) zal worden uitgevoerd. Daarover valt meer gedetailleerde informatie op te halen uit een artikel dat op de site Tempel van het Muziektheater is gepubliceerd op 21 feburari 2008.
 |
| De van oorsprong Pools-Tsjechische componist Xaver Scharwenka, in 1882. |
Vrijdag 24 december
Vrijdag 24 december gaat de Mahler-serie in dat BBC-radioprogramma tussen 15:00 uur en 18:00 uur gewoon verder met een aflevering die meteen de laatste is. Ook dat concert wordt besloten met een hele Mahler-symfonie: de Tiende, die onvoltooid, want slechts in schetsen, beschikbaar was. Deryck Cooke (1919-1976) is een van degenen die de taak van voltooiing op zich hebben genomen en daarin volgens kenners is geslaagd, al zijn er evenzeer lieden die als deskundige gelden, dan wel zich graag als zodanig opwerpen, die een andere mening dienaangaande verkondigen. Niet zelden beperken dirigenten zich bij een uitvoering van wat ze dan de Tiende van Mahler noemen, tot het Adagio daaruit. [4]
De radio-uitzending met dit laatste concert wordt geopend met Shéhérezade, opus 35, uit 1888, een geniaal orkestwerk uit de koker van de Russische muziekmeester Nikolaj Rimski Korsakov (1844-1908); direct gevolgd door het Vierde Pianoconcert in f-klein, opus 82, geschreven in 1907/08 door Xaver Scharwenka (1850-1924), een man wiens oeuvre we nauwelijks tegenkomen op de concertpodia van de westerse wereld. Voor zijn respectabele oeuvre begint enigszins interesse te komen via dat concert voor piano en orkest in kwestie.
Het feit dat deze, ten onrechte vrijwel vergeten, Pools-Tsjechische kunstenaar — geboren te Szamotuly — die aan enkele fronten, als componist, pianist en tevens als muzikpedagoog, een sleutelpositie in het, vooral Midden-Europese, muziekleven in het laatste deel van de negentiende eeuw heeft ingenomen, noopt ons, binnenkort in een separate bijdrage, nader over hem te berichten in deze kolom, waar hij tenminste breed kan worden uitgemeten.
__________
[1] Die extra bewoordingen om verwarring te voorkomen met die andere componist uit dezelfde omgeving, met eveneens groots opgezette symfonische bouwwerken: Anton Bruckner (1824-1896).
[2] Naast Debussy en Igor Stravinski (1882-1971) gelden Schönberg en Béla Bartók (1881-1945) als aartsvaders van de klassieke muziek in de twintigste eeuw.
[3] Versie voor kamerensemble van de delen 1, 2, 4 en 5 door Schönberg en Felix Greissle, ca. 1919; herziening voor kleiner orkest, 1949.
[4] Wat oorspronkelijk door Deryck Cooke was bedoeld als ondersteunende geluidsfragmenten bij een college, is uitgegroeid tot een complete symfonie, welke op 13 augustus 1964 in première is gegaan, in een uitvoering tijdens de BBC Proms, door het London Symphony Orchestra onder leiding van Bertold Goldschmidt (1903-1996).