Muziek en poëzie, broederlijk vereend
Zondag 13 mei, tussen 23:20 uur en 01:00 uur in de nacht kunt u op BBC Radio 3 weer een aflevering beluisteren van Words and Music — muziek en poëzie in afwisseling. Breed geschakeerd en van dichters, die verspreid over zes eeuwen hebben geleefd: van Francesco Petrarca (1304-1374) tot en met Thom Gunn (1929-2004). Met de muziek is het qua tijdperken iets minder ruim, maar ook daar is het scala niet bepaald beperkt gehouden: van Joseph Haydn (1732-1809) en Franz Schubert (1797-1828), via Franz Liszt (1811-1886) en Jean Sibelius (1862-1957) tot en met grootheden uit de wereld van de popmuziek, Django Reinhardt en Laurie Anderson. In honderd minuten kun je veel voorstellen, als je weet hoe en waar je moet matigen zonder de essentie van datgene wat je exact wilt, uit het oog te verliezen. De presentatoren van zondagavond zijn Lesley Sharp en Anton Lesser.
Het idee en het gevoel van hoogte
De producer van het programma, Thomas Morris, meldt dat hij het idee van Hoogte wilde exploreren in de wereld van bergtoppen, het hoog in de lucht vliegen, en het bezien van het landschap vanaf die grote hoogte, om vervolgens via de atmosfeer het verre luchtruim te kiezen. Muziek en poëzie moeten elkaar daarbij afwisselen. Als introductie klinkt anderhalve minuut uit Eine Alpensinfonie (1915) van Richard Strauss (1865-1949). Het in dichtvorm uitbeelden van wolken is door Percy Bysshe Shelley (1792-1822) gedaan, voor hetzelfde in muziek komen we terecht bij Nikolaj Rimski-Korsakov (1844-1908). Daarna (1862-1957) komt de afdaling naar het niveau van de vogels, en blijft de samensteller nog wel even in de sfeer van de bergenmet muziek van Franz Liszt en ook Jean Sibelius, al beseft hij dat deze abstracte muziek schreef en dat het eerste deel van de Zesde Symfonie uit 1923 alleen maar dat deze “was written on a mountainside and is — to me at least — hugely evocative of the Finnish landscape”. In die opvatting heeft hij zeer veel medestanders.
In totaal zijn er 32 bijdragen, waarvan achttien muzikale, de rest bestaat uit poëtische teksten die zullen worden gelezen, maar enkele keren zijn deze twee elementen verenigd, zoals in het laatste van de Vier letzte Lieder van Richard Strauss, en dat wordt hier meteen gepresenteerd in de fraaiste versie die sedert het ontstaan van deze compositie is gerealiseerd: in 1953 door Elisabeth Schwarzkopf (1915-2006). De tekst is van Joseph von Eichendorff (1788-1857).
Walt Whitman
Van de honderd minuten, die voor het afwerken van het omvangrijke en veelkleurige programma zijn uitgetrokken, komt
Walt Whitman (1819-1892) er tegen het einde eigenlijk maar bekaaid af met 39 seconden, maar het feit dat hij in dit programma verschijnt — en niet voor de eerste keer — toont wel dat hij geen vergeten grootheid is, zoals menigeen inmiddels denkt. Anton Lesser leest Whitmans gedicht
WHEN I HEARD THE LEARN’D ASTRONOMER
When I heard the learn’d astronomer;
When the proofs, the figures, were ranged in columns before me;
When I was shown the charts and the diagrams, to add, divide
and measure them;
When I, sitting, heard the astronomer, where he lectured with
much applause in the lecture room,
How soon, unaccountable, I became tired and sick;
Till rising and gliding out, I wander’d off by myself,
In the mystical moist night-air, and from time to time,
Look’d up in perfect silence at the stars.
[1865] Uit: Leaves of grass.
Afsluiting
Na Walt Whitmans gedicht klinkt eerst nog een stuk muziek van Oivier Messiaen (1908-1992), de Vocalise uit het Concert à Quatre. De dichter Gerald Manley Hopkins (1844-1889) komt aan bod met een anderhalve minuut vergend gedicht I’m Like a Slip of Comet, gelezen door Lesley Sharp, waarna het — hier weliswaar begrijpelijkerwijze opgenomen Neptune, uit de veel bejubelde, doch volstrekt nodeloze en nutteloze bijdrage aan de klassieke muziek, getiteld The Planets uit 1914-16, geschreven door de Engelse componist Gustav Holst (1874-1934).
*****
[1] Het betreft een opname van 23 september 1953, gemaakt in Watford Town Hall. Elisabeth Schwarzkopf wordt daar begeleid door het Philharmonia Orchestra onder leiding van Otto Ackermann (1872-1953). Deze liederen — aangevuld met andere vocale composities met orkestbegeleiding van Richard Strauss, eveneens gezongen door Elisabeth Schwarzkopf, maar dan onder leiding van Lovro on Matačić (1899-1985) — zijn nog altijd op cd verkrijgbaar. EMI CDH 7610012.
*****
Afbeeldingen
1. Lesley Sharp leest teksten in het BBC Radio 3-programma Words and Music van zondag 13 mei 2007.
2. Anton Lesser leest teksten (o.a. van Walt Whitman) in het radioprogramma van BBC 3 op zondag 13 mei 2007.
3. Elisabeth Schwarzkopf vertolkt het vierde van Richard Strauss’ Vier letzte Lieder (1949)