AUS EINEM APRIL
Wieder duftet der Wald.
Es heben die schwebenden Lerchen
mit sich den Himmel empor, der unseren Schultern schwer war;
zwar sah man noch durch die Äste den Tag,
wie er leer war,
aber nach langen, regnenden Nachmittagen
komemn die goldübersonnten
neueren Stunden
vor denen flüchtend an fernen Häuserfronten
alle die wunden
Fenster furchtsam mit Flügeln schlagen.
Dann wird es still. Sogar der Regen geht leiser
über der Steine ruhig dunkelnden Glanz.
Alle Geräusche ducken sich ganz
in die glänzenden Knospen der Reiser.
Rainer Maria Rilke (1875-1926)
Uit: Das Buch der Bilder — Des Ersten Buches erster Teil (1902). Ook in Die Gedichte.
Tevens opgenomen in de bundel Gedichte für einen Frühlingstag (dtv 20966).
Rilke’s dichterwezen
Das Buch der Bilder is voor het eerst in 1902 verschenen in een oplage van 500 exemplaren. Pas ruim drie jaar daarna volgt er een briefwisseling tussen Rilke en zijn uitgever Axel Juncker over een tweede oplage van onder meer deze 
gedichten. Intussen had Rilke ook met Anton Kippenberg (1874-1950) — chef van Insel Verlag in Leipzig — reeds onderhandeld over nieuw werk. Deze wordt echter naar het daarop volgende jaar verwezen als Rilke op 21 januari 1906 de contracten van Juncker ontvangt. Opvallend is dat Rilke’s eigen percentage met vijf procent is toegenomen tot een kwart van de omzet. Eén en ander maakt duidelijk dat Rilke intussen een bekende auteur geworden is die zich toen ten opzichte van zijn uitgevers iets kon veroorloven. Zijn verwoede pogingen van de aanvangsjaren, om teksten gepubliceerd te krijgen, bleken inmiddels te hebben plaats gemaakt voor een zeer gestructureerde strategie.
Omvangrijk is het Buch der Bilder niet, maar toch heeft Rilke er tussen 1897 en 1901 aan gewerkt. In de tweede versie uit 1906, zijn extra gedichten opgenomen, die aan het papier zijn toevertrouwd tussen 11 september 1902 en 12 juni 1906. Het geheel — dat dan is opgedeeld in vieren: twee onderdelen van het eerste Boek en idem dito van deel twee — bestrijkt dan goed negen jaar.
Zeer aanbevolen: Al Rilke’s gedichten in één band
Verleden jaar heeft Rilke’s uitgever, Insel Verlag, een eenmalige, speciale, fraaie uitgave met alle gedichten van Rainer Maria Rilke bijeengebracht. Weliswaar bestaan deze, bij dezelfde uitgever, in tal van versies, los per onderdeel, opgenomen in diverse edities van het Verzameld, resp. Complete werk van deze schrijver, en ook al eerder gezamenlijk in een relatief klein, in linnen gebonden boek, in de reeks waarin tal van dichters, van Goethe tot en met twintigste eeuwers bijeengebracht zijn.
Hoewel de bewuste editie is aangekondigd als gelimiteerd, blijft dat een kreet, die onder alle omstandigheden juist is, zelfs als men er zestig miljoen exemplaren van heeft gedrukt. Dan zegt het andere adjectief, eenmalige, veel meer.Voor deze lage prijs van € 15,— komt er geen tweede oplage. Dus wie dit werk nog niet heeft, van Rilke’s poëzie houdt, en tegelijkertijd van een fraai en vakbekwaam uitgegeven boek voor relatief weinig geld, kan nu terecht en zou van de gelegenheid gebruik moeten maken.
Bijzonderheden
De nieuwste editie van Insel Verlag met Die Gedichte bevat alle Duitstalige poëzie van Rainer Maria Rilke in de laatste door de dichter zelf geautoriseerde versie, met uitzondering van de vertalingen, die — evenals het dichtwerk uit de beginperiode — in een representatieve keuze worden voorgesteld. De volgorde wordt bepaald door de wetten der chronologie, maar waar het de verschillende cycli betreft, is het jaar van voltooiing van doorslaggevende betekenis. Eén uitzondering op het systeem is toegepast met betrekking tot Mir zu Feier, waar niet is gekozen voor de tweede versie van 1909, omdat de samenstellers de cesuur in de ontwikkeling van Rilke’s dichterschap — welke ligt tussen de vroege gedichten en het Stundenbuch — niet aan de waarneming van de lezer wilden onttrekken. Dat is een goed besluit geweest.
Rainer Maria Rilke: Die Gedichte. 896 pagina’s, crèmekleurig dundruk, gebonden in linnen. — Limitierte Sonderausgabe; Insel Verlag, Frankfurt am Main und Leipzig, 2006; ISBN 3-458-17333-1. Prijs € 15,—. (Deze euro-prijs is geldig in de gehele BRD, en te Amsterdam bij Boekhandel Die Weisse Rose.)
*****
DIE NACHT DER FRÜHLINGSWENDE
(Capri, 1907)
Ein Netz von raschen Schattenmaschen schleift
über aus Mond gemachte Gartenwege,
als ob Gefangenes sich drinnen rege,
das ein Entfernter groß zusammengreift.
Gefangener Duft, der wiederstrebend bleibt.
Doch plötzlich ists, als risse eine Welle
das Netz entzwei an einer hellen Stelle,
und alles fließt dahin und flieht und treibt . . .
Noch einmal blättert, den wir lange kannten,
der weite Nachtwind in den harten Bäumen;
doch drüber stehen, stark und diamanten,
in tiefen feierlichen Zwischenräumen
die großen Sterne einer Frühlingsnacht.
Rainer Maria Rilke
Uit: Die Gedichte 1906-1910, opgenomen in het poëtische verzamelwerk Die Gedichte.
Dit gedicht is evenals het bovenaan staande, opgenomen in de bundel Gedichte für einen Frühlingstag (dtv 20966).
*****
Afbeeldingen
1. Rainer Maria Rilke in 1900.
2. Titelmotief van Das Buch der Bilder — in de Insel Taschenbuch-editie — naar een tekening van Heinrich Vogeler (1872-1942). Ook op de band van de eerste editie in 1902, verschenen bij Axel Juncker, prijkt deze afbeelding.
3. Voorplat met buikbandje van de eenmalige, voordelige dundruk-editie van Rilke’s complete dichtwerken, verzorgd door en in 2006 gerealiseerd door Insel Verlag.