Handel en Jolijt
We hebben het geweten — dat het weer eens koninginnedag was. Wat waren er weer veel lieden die hun wanstaltige, of zelfs geheel ontbrekende, smaak weer eens in den brede hebben uitgemeten, hier en elders. Niet alleen in Amsterdam wemelde het van de kraampjes vol spullen en de andersoortige uitstallingen. In Groningen wordt eveneens zo’n markt gehouden langs de singels in de binnenstad en die is meteen de grootste van Noord- en Oost-Nederland. Daar is het altijd zo vreselijk druk dat ik maar een iets minder levendige buurtmarkt in de twee aan mijn woonwijk grenzende gebieden heb bezocht, en daar was het ook druk: alle kinderen een suikerspin, voor volwassenen veel troep.
Boeken bij de vleet
Sinds jaar en dag kan men op dergelijke markten ook boeken vinden voor meestal redelijke- tot spotprijzen, een enkele keer doet het tegendeel zich voor. Afgezien van de halve-euro-stapels met veel afval en hier en daar wat aardigs, was er één uitstalling van een mevrouw die niet alleen zelf een toonbeeld van zeer goede smaak was, maar deze eigenschap ook reeds had doorgegeven aan haar dochter. Ook in de niet al te volle uitstalling bleek dat ze er in eerste instantie niet stond om die dag wat extra euro’s voor het oranjebitter te vangen, maar voor hun beider genoegen. Tussen diverse spullen lagen wat boekjes verspreid en één daarvan trok mijn aandacht: een drietalige editie van Walt Whitmans gedicht Salut au Monde! uit de tweede, aangevulde editie van 1856 van diens Leaves of Grass (Brooklyn, New York). In 1881 is er een enigszins gewijzigde versie uitgekomen, maar voor dit boekje is gebruik gemaakt van de zogeheten death-bed –editie uit 1891-92.
Gedegen uitgave
Na een inleiding door Kees ’t Hart — allereerst in een Friese vertaling door W. Hiddema en pas dan de Nederlandse tekst — volgt als eerste een Friese versie van Whitmans gedicht, in de oersetting van Tsjebbe Hettinga (geb. 1949) Vervolgens is de Nederlandse vertaling afgedrukt van Jacob Groot (geb. 1947), en het boekje wordt afgesloten met het Engelse origineel.
Dit eerbetoon aan Walt Whitman is tot stand gekomen als blijvende herinnering aan het Frysk Festival 1995, en kon alleen worden gerealiseerd met financiële steun door it Douwe Kalma Fûns en de Provinsje Fryslân. Mede daardoor is het zo’n
aantrekkelijk boekje geworden op relatief klein formaat — 11,9 bij 9,2 cm — op zeer goed papier, voorzien van een stevige omslag met flappen en een omvang van 96 pagina’s. Sommige uitgevers — vooral zulke van dergelijke kleine boekjes met een zeer beperkte oplage — kwalificeren zulke edities tegenwoordig al meer dan eens als bibliofiel — een begrip waar je veel kanten mee op kunt, als je dat zou willen.
Nieuwe wegen der poëzie
In zijn inleiding noemt Kees ’t Hart het gedicht wonderbaarlijk en onbehoorlijk, en hij omschrijft het als een poging van Whitman om de wereld in zijn greep te krijgen. “Het is utopisch, met opzet naïef, aangrijpend en pathetisch.” Enkele alinea’s daarvoor had ’t Hart al uitgelegd dat Whitman met zijn reeks in één klap het poëtisch jargon van zijn tijd had verbreed.
Grensverleggend, dat was die Walt Whitman inderdaad, en hij schuwde dan ook niet alle beperkingen, die de ware dichtkunst binnen een al te strak keurslijf hielden, te negeren en zich in veelal uitzonderlijke bewoordingen te ‘ontfermen’ over de dingen van de dag en over de gebeurtenissen die de kleine man bezighielden: treinlocomotieven, de schoorsteenpijpen van New Orleans, alsmede de erotische roerselen in ziel en lichaam van de beide geslachten, mede jegens de eigen sexe. Dat hij daarbij wel eens doorsloeg, mag een juiste conclusie zijn, aan de positie van Walt Whitman binnen het schrijversgebeuren van het Amerika in those days kon men niet meer voorbijgaan, al is dat alles in die beginperiode nauwelijks tot ons continent doorgedrongen, en zijn daar ook thans nog altijd hele volksstammen, die Whitman afdoen als een ietwat verdwaasde — en in zijn seksuele oriëntatie ook al niet helemaal koosjere — wereldverbeteraar.
“Hoeveel kost dat boekje?” vroeg ik de mevrouw in kwestie. Ze nam het me uit handen, keek er even in en zei vriendelijk doch ernstig: “Twintig cent.”
*****
Afbeeldingen
1. Walt Whitman(1819-1892) met zijn relatief jong-grootvaderlijke prachtkop.
2. Voorzijde van de drietalige uitgave (1995) van Walt Whitmans Salut au Monde!