Een tekstboekje anno 1900, voor de uitvoering van een oratorium, zag er heel anders uit dan wij tegenwoordig gewend zijn. Daarom is het aardig u te laten kennismaken met twee bladzijden van het boekje voor een koor-en-orkestconcert van 26 en 27 november 1900 in Groningen. […]
.jpg)
Fin de siècle drukwerkje
Voor een korte bijdrage — in eerste instantie voor die over muziek, maar daarnaast voor enkele algemeen-culturele sites — op enkele van mijn websites over het oratorium Elias [1] van Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847), naar aanleiding van een uitvoering die op vrijdag 25 december vanaf 19:30 uur te beluisteren valt op de regionale Duitse radiozender NDR Kultur, in de programmareeks Das Konzert, wilde ik een tekstboekje daarvan raadplegen dat ik in 1963 had gekregen, samen met een stapeltje andere.
Dat 24 pagina’s tellende uitgaafje, gerealiseerd met opdikkend papier, werd gedrukt ter gelegenheid van twee uitvoeringen in de — toen nog redelijk nieuwe (1891) — grote concertzaal van de stad Groningen, op 26 en 27 november 1900, door de Gemengde Zangvereeniging “Bekker” — die zich later de titel Toonkunstkoor zou aanmeten. Ook vandaag de dag bestaat dat koor nog steeds onder die naam.
Twee avonden achtereen
Klaas Veldkamp [2] moest voor de uitvoeringen met het koor dat hij sedert 1897 leidde, tevens fungeren als dirigent van het begeleidende symfonieorkest dat sedert 1862 te Groningen was gevestigd — het Orkest der Vereeniging “De Harmonie”, dat het eerste in Nederland gevestigde symfonieorkest was, en dat onder de naam Noord Nederlands Orkest (NNO) nog steeds bestaat. Daarnaast moest hij de supervisie houden over vijf solisten, waarvan vier Nederlanders, die allen in 1900 een internationale reputatie hadden opgebouwd. Wie de vijfde solopartij moest invullen, was nog niet bekend op het tijdstip dat het boekje zou worden gedrukt. [3]
De anderen waren Aaltje Noordewier-Reddingius (1868-1949) uit Den Haag; zij zou op het podium staan met Tilly Koenen (1873-1941) uit Berlijn, met Johannes I. Rogmans (1852-1911) [4] en met de vermaarde Johannes Messchaert (1857-1922).
Opvallende opmaak
De in onze huidige optiek ouderwetse — doch tegelijkertijd uiterst duidelijke — opmaak van het tekstboekje bevat enkele elementen welke typerend zijn voor de (vorige) eeuwwisseling. Zo zien we dat de titel in een groot lettercorpus diagonaal is afgedrukt, doch desondanks werd voorzien van aanhalingstekens en een punt ter afsluiting. Een punt is eveneens te vinden achter de naam van de dirigent en de laatste van de twee data van uitvoering, en bovenaan de pagina ook achter de prijs. Binnen het gegeven kader past dat allemaal uitstekend, maar in een huidige opmaak doen dergelijke elementen pijn aan de ogen.
Dat nodeloze werken met aanhalingstekens kon men overigens tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw blijven tegenkomen. Ik heb drukkers gekend die de naam van hun zaak — die de eigen familienaam was — consequent bleven voorzien van aanhalingstekens.
Het ornamentje op het omslag — in twee verschillende versies is eveneens een ’teken des tijds’.
__________
.jpg)
[1] Het oratorium Elias van Mendelssohn werd geschreven in de jaren 1844-46; in 1847 maakte de componist daarvan nog een revisie.
[2] Klaas Veldkamp werd in 1864 geboren te Hollandscheveld. Hij wilde aanvankelijk in het onderwijs gaan werken, maar kwam terecht op de Koninklijke Muziekschool van Den Haag. Na voltooiing van zijn studie vestigde hij zich te Groningen als zangleraar en logopedist. Klaas Veldkamp is in het begin van de Tweede Wereldoorlog te Groningen overleden.
In 1900 kreeg hij een aanstelling als docent voor muziek aan de Rijks- en Gemeente Kweekschool, en kort daarna gaf hij, aan de Rijksuniversiteit van Groningen, college over algemene fonetiek aan de Faculteit der Letteren.
[3] Bij Hoving & De Groot in het Hoogstraatje in het stadshart van Groningen. Er staan op de titelpagina dan ook vier sterretjes achter het begrip Mej..
[4] De voorletters van deze zanger zijn op de titelpagina verwisseld.
___________
Afbeeldingen
1. Voorzijde omslag van het tekstboekje voor het concert van 26 en 27 november 1900 in De Harmonie te Groningen. De tekst staat er enigszins schuin op.
2. Titelpagina met gegevens over de solisten en het muziekgezelschap voor de uitvoering van Mendelssohns Elias te Groningen.
