“Da geh’ ich ins Maxim“
Aangezien de handeling in de operette Die lustige Witwe, van Franz Lehár (1870-1948) — gecomponeerd direct aan het begin van de twintigste eeuw — zich tevens in het Parijs van rond 1900 afspeelt, moesten we in deze elektronische kunstenkrant over die periode nu toch ook maar eens aandacht aan dat element van de cultuur besteden.
Nu de muziekzender Mezzo-televisie — die via het huiskamerscherm u al naar gelang kan komen teisteren dan wel u de broodnodige lafenis kan doen geworden — op donderdag 23 april in de ochtenduren [1], tussen alle meer ernstige klassieke muziek, een voorstelling van deze operette de ether zal insturen, is het tijd voor een nadere beschouwing.
De operette
Die lustige Witwe is een operette in drie bedrijven; de beide Oostenrijkse auteurs Victor Léon (1859-1940) en Leo Stein (1861-1921) hebben het libretto geschreven, en zich daarbij laten inspireren door het Franse blijspel L’attaché d’ambassade van Henri Meilhac (1831-1897). Over de datum van de eerste uitvoering zijn de verschillende ‘geleerden’ het niet eens: de ene bron noemt 28 december, een ander de 30ste van die maand, doch over het jaar en de stad is men het echter wel eens: 1905 te Wenen.
Dat gebeurde in het Theater an der Wien, dat toen beschikte over een enorme traditie op het gebied van het muziektheater. Beethovens enige opera Fidelio en zoveel andere bijzondere stukken die in de loop der eeuwen repertoire hebben gehouden, hebben hier hun vuurdoop ondergaan.
Het verhaal
Het ziet ernaar uit dat de jonge weduwe Hanna Glawari, die een enorm vermogen van haar echtgenoot heeft geërfd, er niet echt op bedacht is dat haar geboorteland Pontevedro kan meeprofiteren van dat kapitaal. Hanna heeft ervoor gekozen in de Franse hoofdstad een vrolijk bestaan te leiden — en dat is in de titel van de operette terug te vinden — en daardoor is het niet onmogelijk dat ze met een Fransman zal hertrouwen. Maar dan hebben degenen die dat vrezen, buiten de gezant van Pontevedro — Baron Mirko Zeta, die in Parijs is gedetacheerd — gerekend, want die heeft besloten alles voor, aan en tegen de situatie te doen wat nodig is om te bewerkstelligen dat dit laatste — verlies van kapitaal èn van het vrolijk-verse weduwvrouwtje — werkelijkheid zal worden. Een zekere kredietcrisis avant la lettre zou men kunnen zeggen. De baron zoekt het daarom dicht bij huis — lees: de ambassade — door de secretaris aldaar, graaf Danilo, in overweging te geven om met Hanna te trouwen, opdat het geld voor genoemde staat veilig wordt gesteld als in een Behouden Huis.
“Lippen schweigen”
Die graaf en de ontmande Hanna kennen elkaar wel: in inmiddels vervlogen tijden was de edelman in alle staten van verliefdheid, maar zijn familie stak een estafettestokje voor eventuele gevolgen daarvan, aangezien die Hanna toen een simpel, arm meisje was. Hoewel die nieuwe situatie dergelijke bezwaren van zijn familie bij voorbaat de kop zou indrukken, wil de graaf haar toch geen aanzoek doen, aangezien hij daarmee wel eens de indruk zou kunnen wekken, op haar geld uit te zijn. ’t Is duidelijk: hij is een echte edelman en geen geldgierige bankier waarvan er, verspreid over de ondermaanse globe, een eeuw na die Parijse wederwaardigheden van deze, een iegelijk toch weer anders geteisterde, jongelui, zoveel blijken rond te zwalken.
Welnu, na enkele Terzijdes en uitweidingen, alle nog steeds Rond1900.f, waarbij zelfs sprake is van een heuse verloving voor Hanna — met toch een Fransman, en derhalve niet met de graaf.
Depressie en crisis
Het leek er dan ook eerst op — zo menen wij een goede eeuw later — dat de nieuwe hausse in de psychologie en psychiatrie van dat tijdperk welke alle belangrijke hoofdsteden van de oude wereld inmiddels had veroverd, hand- en spandiensten zou moeten verlenen om te voorkomen dat de graaf in acute somberheid zou vervallen en geen letter meer op papier kreeg. Dan had hij zich niet alleen als eventuele verloofde voor het vermogenszware weeuwtje uit de markt geprijsd, maar zou hij verder ook nog eens ongeschikt zijn gebleken voor zijn dagelijkse werkzaamheden als secretaris in dienst van zijn vaderland.
Conjunctuurpakket
Als inflatiecorrectie fungeerde toen een nieuwtje dat de stemming van onze graaf — want zo mogen wij, begaan als wij zijn met zijn lot(gevallen), hem intussen toch wel noemen — sneller ten goede zou doen keren dan legio antidepressiva en/of eventuele hocus pocus anno toen op langere termijn ooit hadden kunnen bewerkstelligen. Danilo vernam terloops dat de wulpse weduwvrouw al haar geld zou kwijtraken als zij opnieuw met een man in dat bewuste Seinebootje of ander niet-Pontevedraans vaartuig zou stappen. Dat zou voor het damesmeisje weliswaar verlies van geld, goed en eventuele ridderorden hebben betekend, maar tegelijkertijd een molto crescendo voor de edelman. Der weduwe geldelijke dood zou dan des edelmans liefdesbrood geworden zijn. En mede doordat Lehár en de librettisten met eventuele Sapphische beginselen kennelijk geen praktische raad hebben geweten, hebben ze het verhaal een andere wending ten gunste gegeven.
“. . . . . lass mich dein traut’ Liebster sein”
Immers, de doldrieste dame hoefde niet meer bang te zijn dat de edelman in haar schatkist wilde graven — althans letterlijk; voor het overige geen commentaar — en daardoor voelde hij zich moedig genoeg om zijn hartenwens — een aanzoek met hopelijk zeer positieve gevolgen — voor te dragen. En, alsof allen toen — en daarmee u en wij nu — in een sprookjessfeer leken te verkeren, werden de belanghebbenden ook nog deelgenoot van het feit dat die testamentaire clausule geheel anders van inhoud bleek dan bij oppervlakkige kennisname het geval scheen. Weliswaar zou die 
weduwe, door te hertrouwen, niet zelf in het bezit blijven van de aanzienlijke buit, doch zou deze aan haar nieuwe echtgenoot toevallen. Wat een toeval!
Shakespeareaans einde: All’s well that ends well
Enfin, uiteindelijk is die kredietcrisis in het Parijse mondaine leven van toen sneller tot een goed einde gekomen dan zo menig ander financieel-economisch obstakel in het post-Keynesiaanse tijdperk; anno nu dus. Ieder is tevreden uit de situatie te voorschijn gekomen: de woelige weduwe zelf, de graaf/secretaris/gedeprimeerde-et tutti quanti-aanbidder en tevens de staat Pontevedro, die nu al dat Dagobertiaanse, heerlijk-lieve geldje niet aan het geschonden aangezicht voorbij heeft zien stromen.
En zo werd het toch nog gezellig. Prachtig gewoon.
__________
[1] De verfilming door Don Kent van Die lustige Witwe wordt door Mezzo-televisie uitgezonden tussen 11:00 uur en 13:30 uur. Vooralsnog zijn geen herhalingen gepland. Het is een versie uit 2005 in de regie van de voormalige directeur van de Opéra Comique de Paris: Jérôme Savary. De onderhavige versie wordt voorts omschreven als een lichtvoetig juweel met nota bene de zanger Bo Skovhues. De Sächsische Staatskapelle Dresden wordt geleid door Manfred Honeck. De namen van andere vocale medewerkenden kunt u vinden op het betreffende onderdeel van de website van de zender.
Op 20 december 2007 hebben we deze versie hier ook al eens kort aangekondigd toen bekend werd dat de Frans-Dutse cultuurzender Arte-televisie deze verfilming een dag daarna zou uitzenden.
____________
Afbeeldingen
1. Componist Franz Lehár.
2.Theater an der Wien in de Oostenrijkse hoofdstad, alwaar eind december 1905 het spektakel rond de opgetogen weduwvrouw te Parijs van start ging en een zegetocht zijn aanvang kon nemen, tot heel ver buiten de betrokken steden en hun beider werelddeel.
3. Scènefoto uit de opvoering van Die lustige Witwe, zoals Mezzo-televisie die op donderdag 23 april nog eens zal uitzenden.