Toepasselijkheid
In deze kolommen — waarvan de teksten in principe zijn toegespitst op toestanden en gebeurtenissen, kunstenaars en kunstenmakers alsmede kunstenminnaars van anno toen — probeer ik, als ik met poëzie uit die tijd kom, enigszins actueel te zijn. Zo komt er in augustus een gedicht over die maand en kun je in een heel hete zomer wel een passende tekst vinden. Daarom wilde ik in principe beginnen met een gedicht van Theodor Fontane (1819-1898) met de titel Noch ist der Herbst nicht ganz entflohen, met de gedachte om daarmee de juiste sfeer in onze contreien enigszins weer te geven. Doch wat blijkt: na een paar regels gaat het toch weer over sneeuw om ons heen, de klank van de sledebel, witte torens en daken, en veel aanverwants. Zo misleidend kan enerzijds een mooie titel zijn, en toch nog weer juist blijken als men de resterende strofen eenmaal heeft gelezen. Gelukkig heeft diezelfde eersterangs scribent eveneens bezinnelijke poëzie geschreven, die tegelijkertijd de nodige afstand houdt jegens het tot in den treure, en altijd weer ten onrechte, gepostuleerde christelijke element van het ‘kerstgebeuren’ eind december, waarin ad nauseam usque de grote goedheid van een opperwezen en de lieflijkheid van een ‘kerstkind’ worden bezongen.
NOCH EINMAL EIN WEIHNACHTSFEST
Noch einmal ein Weihnachtsfest,
Immer kleiner wird der Rest,
Aber nehm’ ich so die Summe,
Alles Grade, alles Krumme,
Alles Falsche, alles Rechte,
Alles Gute, alles Schlechte —
Rechnet sich aus all dem Braus
Doch ein richtig Leben raus.
Und dies können ist das Beste
Wohl bei diesem Weihnachtsfeste.
Creativiteit
De beide aangesproken teksten van Fontane zijn onder meer bijeengebracht in een bundel met proza en poëzie van tal van auteurs, die kerstgedachten van diverse couleur en/of
gebeurtenissen, al dan niet ontsproten aan de creatief-productieve duim van de scribent. Twee jaar geleden is de bundel, die Stephan Koranyi uit een breed scala aan auteurs heeft samengesteld, door uitgeverij Reclam als geïllustreerd Weihnachtsbuch op de markt gebracht. Naast vijf teksten uit de Duitse versie van de Gantsche Heilige Schrift komen er teksten in voor van literaire grootheden, zoals Christian Morgenstern (1871-1914) (*) en Rainer Maria Rilke (1875-1926) (**), maar ook van (soms veel) oudere, somtijds — al dan niet ten rechte — totaal vergeten auteurs, en daarnaast van pennenlikkers uit de (tweede helft van de) twintigste eeuw, die wij in deze context naarstiglijk uit de weg zullen gaan, en niet omdat zo menigeen van al diegenen ook vandaag de dag nog onder de levenden verkeert.
Onbekenden
Verder zijn er enige teksten in opgenomen van, zelfs voor zeer belezen mensen, onbekende grootheden als Thoralf Schirmer — wiens geboortedatum niet eens kon worden vastgesteld, ondanks dat er in 2001 bij Rowohlt van deze auteur een boek is verschenen met kerstteksten, waaruit ééntje is overgenomen — en van J. P. Richter — wiens/wier geboorte- en sterfdatum niet konden worden achterhaald en datzelfde geldt voor Ina Brock. Van de fin de siècle-auteur Karl Henckell (1864-1929) — die qua bekendheid nu ook niet direct op ieders lippen ligt — is eveneens een heel aardig rijmgedicht opgenomen:
ALTER BERLINER WEIHNACHTSMARKT
Laß die Glocke läuten vom Dome,
Keiner hört es im Menschenstrome.
Christmarkt, Waldteufel, Trompeten, juchhei!
Wenig Wolle und viel Geschrei.
Alles besehen, wenig erstehen,
Nur zum Pläsier mal darüber gehen,
Eine Baßgeige sich kaufen wollen,
Mit einer Knarre nach Hause sich trollen, —
Für einen Sechser Schmalzkuchen schmecken,
Mumpitz machen an allen Ecken —
Mag auch der Regen vom Himmel fließen,
Das muß der wahre Berliner genießen,
Schuster und Schneider, Jungling und Mann,
Jeder der es sich leisten kann.
(*) Meer over leven en werken van Christian Morgenstern is te vinden in het artikel over de keuze uit diens Galgenlieder welke de Russische componiste Sofja Goebajdoelina op muziek heeft gezet, en waarover in deze elektronische krant werd geschreven op woensdag 18 oktober.
(**) Naders over de persoon en de poëzie van Rainer Maria Rilke is te vinden op dit weblog in een bijdrage over dezelfde Sofja Goebajdoelina, die teksten uit het eerste deel van Rilke’s Stundenbuch heeft verklankt. Zie daartoe de bijbehorende tekst, gepubliceerd op zondag 15 oktober.
*****
RECLAMS WEIHNACHTSBUCH. Herausgegeben von Stephan Koranyi, mit Illustrationen von
Jochen Koch. 262 pag., gebonden, formaat 10,3 x 15,6 cm. Philipp Reclam, jun. Stuttgart, 2004. ISBN 3-15-010552-8. Prijs € 10,— (in Duitsland en bij Boekhandel Die Weisse Rose in Amsterdam).
Afbeeldingen
1. Omslag Reclams Weihnachtsbuch
2. Theodor Fontane (1819-1898)