Franse documentaire
In de nacht van woensdag 11 op donderdag 12 maart — tussen 03:00 uur en 04:30 uur — presenteert de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie de herhaling van een filmportret van de Italiaanse meester-dirigent Arturo Toscanini (1867-1957) onder de eenvoudige en tegelijkertijd veelzeggende titel Toscanini über sich selbst. Het betreft hier een anderhalf uur durende documentaire over de persoon en musicus Toscanini, die om heel wat elementen in zijn tweeledige persoonlijkheid bekend, beroemd en zelfs ten dele berucht is geworden. Zijn fenomenale geheugen en zijn kennis zijn in bepaalde kringen inmiddels legendarisch, maar dat geldt eveneens voor zijn ongebreidelde woede-uitbarstingen tegen orkestleden die niet dat uit hun instrument haalden wat de meester wilde horen. Ook op dat punt doen tal van, zij het af en toe, ongelooflijke verhalen de ronde. Zo zou de maestro een hoboïst met diens eigen instrument op het hoofd hebben geslagen met de mededeling dat het “zo” zou moeten. Een kleine kern van een verhaal gaat snel een eigen leven leiden, vooral wanneer zo’n kern ruimte biedt voor toe te voegen elementen.
Onopgemerkte opnamen
De recente Franse film — uit 2008 — van Jean-Christophe Rose laat de muziekmeester in zijn laatste levensjaren horen, toen hij reeds blind was en over zijn jonge jaren, zijn levenservaringen en zijn carrière praat. Dit autobiografisch authentieke portret is ontstaan doordat de zoon van Toscanini een opname-apparaat heeft gebruikt tijdens het luisteren naar de herinneringen van vader. Daarin beperkt deze zich overigens niet tot alleen het eigen leven, maar wordt er ook over collega’s gesproken, over zijn jaren aan de Milanese Scala en de mensen met wie hij daar te maken had, en datzelfde geldt voor zijn Amerikaanse periode.
Een fascinerende film, die op een voor niet ieder zo aangenaam tijdstip wordt uitgezonden, biedt een breed spectrum aan thema’s, die voortvloeien uit Toscanini’s basis: zijn liefde voor de muziek. Meer herhalingen, althans door Arte-televisie, staan vooralsnog niet gepland.
__________
Foto: Toscanini in 1908.