De Engelse dichter Francis Thompson (1859-1907) in kort bestek

Bittere werkelijkheid en kalmerende fantasie
Uit een wereld waarin hij zich nauwelijks, en bij tijd en wijle in het geheel niet, overeind kon houden, heeft de — met de geest van een zeventiende mysticus ‘uitgeruste’ — dichter Francis Thompson (1859-1907) zich teruggetrokken in een wereld van religieuze fantasie, waar hij troost heeft gevonden en zich eventueel zelfs enigszins zeker heeft gevoeld. Hij was als zoon van een arts op 18 december 1859 in Lancashire geboren en werd zodanig opgeleid dat hij deze zou moeten kunnen opvolgen. Maar nadat hij zich nu en dan ietwat vaag had laten ontvallen dat hij hoopte priester te worden, werd hij daarvoor ongeschikt geacht. Later, toen hij driemaal voor de medische examina was gezakt, moest het voor iedereen duidelijk zijn dat de jongeman geen belangstelling voor een medisch vak had. De rest van het gezin was daarover zeer verbolgen, en derhalve liet Francis Thompson huis en haard voor wat ze waren, en vertrok hij naar Londen.

Hij was toen weliswaar al vijfentwintig jaar oud, maar als er iemand was, die zich in zo’n overvolle en dolle draaitol — die de landshoofdstad nu eenmaal was — niet staande zou kunnen houden, dan was het wel deze overgevoelige ‘jongen’. Hij probeerde toch wat te verdienen door zo’n vier jaar lang onder meer op straathoeken lucifers te verkopen, boodschappen voor anderen te doen, taxi’s voor derden te ‘regelen’, maar uiteindelijk was hij gezonken tot de allerdiepst denkbare armoede, mede door het gebruik van opium.

Ellende troef
Hoewel zijn vader hem iedere week een paar shilling stuurde, opdat hij de entree voor de leeszaal van het British Museum zou kunnen voldoen, werd hem daar allengs de toegang geweigerd omdat hij er zo vreselijk onverzorgd uitzag. Toen Thompson bijna van de honger zou creperen, heeft een prostituee zich over hem onfermd: ze nam hem mee, gaf hem eten en onderdak. Toen begon hij eindelijk te schrijven: zijn eerste gedicht krabbelde hij op blauw papier dat voor het verpakken van suiker werd gebruikt.
Uiteindelijk durfde hij het aan een artikel en enkele verzen op te sturen naar Wilfrid Meynell [1], redacteur van Merry England. Diens positieve reactie kwam echter nimmer bij Thompson aan. Toen men er uiteindelijk toch in was geslaagd hem te lokaliseren en hij werd uitgenodigd om op de redactie te komen, zag hij er als een verwilderd en opgejaagd wezen uit. Zijn schoenen verkeerden in een zeer desolate toestand en onder zijn strak dichtgeknoopte, rafelige jas droeg hij niet eens een hemd.

De vervolgde mens
Wilfrid Meynell kreeg het voor elkaar dat Thompson zich gedurende twee jaar terugtrok bij de Franciscaner Mooniken van Stonington Priory om enigszins te herstellen van het gebruik van laudanum wat hij in behoorlijke hoeveelheden tot zich had genomen. Tijdens dat verblijf bij de monniken schreef Thompson zijn ecstatische gedicht Hound of Heaven, dat in tal van bloemlezingen en anthologieën is opgenomen. Er is wel gesuggereerd dat hij de bewuste titel min of meer heeft ontleend aan Prometheus Unbound van Percy Bysshe Shelley (1792-1822), die het daarin heeft over “Heaven’s winged hound.” In een nogal turbulent visioen zag Francis Thompson het verschijnsel mens als een opgeaagde prooi: de angstige ziel die een veilig heenkomen zoekt in de natuur; en het opperwezen als de goddelijke jager, achtervolger en tegelijkertijd als de redder. In zijn tekst heeft Thompson alles uit de kast gehaald om het effect van deze uitzonderlijke ‘achtervolging’ zo groot mogelijk te maken, ook in het taalgebruik met een extravagante stijl vol archaïsche begrippen en daarnaast nieuwe woorden, waarvan sommige door deze dichter aan de taal zijn toegevoegd.
We hebben een paar gedichten van Francis Thompson uitgekozen, maar willen niet nalaten u naar de zoekmachines op Internet te verwijzen. Via sommige resultaten komt u terecht op sites, waar het complete dichtwerk van Francis Thompson beschikbaar is, en in sommige gevallen zijn er zelfs voorbeelden te beluisteren.

*****

OF MY FRIEND

The moonlight cloud of her invisible beauty,
Shook from the torrent glory of her soul
In aëry spray, hangs round her; love grows duty,
If you that angel-populous aureole
Have the glad power to feel
As all our longings kneel
To the intense and cherub-wingèd stole
Orbing a painted Saint: and through control
Of this sweet faint
Veil, my unguessing Saint
Celestial ministrations sheds which heal.

Now, Friend, short sweet outsweetening sharpest woes
In wintry cold a little, little flame—
So much to me that little!—here I close
This errant song. O pardon its much blame!
Now my grey day grows bright
A little ere the night;
Let after-livers who may love my name,
And gauge the price I paid for dear-bought fame,
Know that at end,
Pain was well paid, sweet Friend,
Pain was well paid which brought me to your sight.

*****

NOCTURN

I walk, I only,
Not I only wake;
Nothing is, this sweet night,
But doth couch and wake
For its love’s sake;
Everthing, this sweet night,
Couches with its mate
For whom but for the stealthy-visitant sun
Is the naked moon
Tremulous and elate?
The heaven hath the earth
Its own and all apart;
The hushèd pool holdeth
A star to its heart.
You may think the rose sleepeth,
But though she folded is,
The wind doubts her sleeping;
Not all the rose sleeps,
But smiles in het sweet heart
For crafty bliss.
The wind lieth with the rose,
And when he stirs, she stirs in her repose:
The wind hath the rose,
And the rose her kiss.
Ah, mouth of me!
It is then that this
Seemeth much to thee?—
I wander only.
The rose hath her kiss.

*****

MARRIAGE IN TWO MOODS

I

LOVE that’s loved from day to day
Loves itself unto decay:
He that eats only daily fruit
Shrivels hunger at the root.
Daily pleasure grows a task;
Daily smiles become a mask.
Daily growth of unpruned strength
Expands to feebleness at length.
Daily increase thronging fast
Must devour itself at last.
Daily shining, even content
Would with itself grow discontent;
And the sun’s life witnesseth
Daily dying is not death.
So Love loved from day to day
Loves itsef into decay.

II

Love to daily uses wed
Shall be sweetly perfected.
Life by repetition grows
Unto its appointed close:
Day to day fulfils one year—
Shall not Love by Love wax dear?
All piles by repetition rise—
Shall not then Love’s edifice?
Shall not Love, too, learn his writ,
Like Wisdom, by repeating it?
By the oft-repeated use
All perfections gain their thews;
And so, with daily uses wed,
Love, too, shall be erfected.

*****

[*] Wilfrid Meynell (1852-1948) heeft zich, samen met zijn vrouw Alice, geboren Thompson (1847-1922), nadrukkelijk om Francis Thompson bekommerd. In diens Complete Poetical Works staat voorin een gedicht als Opdracht voor Wilfrid and Alice Meynell (1893).

DEDICATION

To Wilfrid and Alice Meynell

IF the rose in meek duty
May dedicate humbly
To her grower the beauty
Wherewith she is comely;
If the mine to the miner
The jewels that pined in it,
Earth to diviner
The springs he divined in it;
To the grapeds the wine-pitcher
Their juice that was crushed in it,
Viol to its witcher
The musiclay hushed in it;
If the lips may pay Gladness
In laughters she wakened,
And the heart to its sadness
Weeping unslakened,
If the hid and sealed coffer,
Whose having not his is,
To the loosers may proffer
Ther efinding—here this is;
Their lives if all livers
To the Lifeof all living,—
To you, o dear givers!
I give your own giving.

*****
Afbeeldingen
1. Francis Thompson.
2. Wilfrid Meynell.
3. Alice Meynell.
4. Francis Thompson op latere leeftijd.