Todtenfeier
Op vrijdag 24 juni worden twee composities van Gustav Mahler (1860-1911) via de ether naar elke huiskamer met de juiste ontvanger verzonden om aldaar te worden beluisterd door al degenen, die zich voor de componist en zijn oeuvre interesseren. Eén compositie zal via de radio worden uitgezonden, de andere komt via beelden met geluid naar u en zoveel anderen toe.
Het in de begeleidende tekst in de VPRO-Gids, in overeenstemming met de kwalificatie van de componist, als symfonisch gedicht benoemde stuk muziek met de titel Todtenfeier uit de jaren 1887/1888, is later door de componist, zij het met de nodige veranderingen, opgenomen als eerste deel van de Tweede Symfonie in c kleine terts (1888-1894), met als titel Auferstehung.
Dat gedicht in noten wordt voorgesteld als vierde onderdeel van een avondconcert dat wordt gepresenteerd door de Duitse regionale radiozender NDR Kultur in een aflevering van de muziekreeks NDR Philharmonie, met in de hoofdrol het symfonieorkest met die naam. Dat concert wordt gespeeld tussen 20:00 uur en 22:00 uur door genoemd ensemble onder leiding van Eivind Gullberg Jensen. Todtenfeier wordt uitgevoerd na een werk van Ferruccio Busoni (1866-1924), een stuk van Mozart en dito van een Scandinavische muziekmeester genaamd Wallin, één van de velen met die familienaam uit dat deel van de wereld.
Geïnspireerd door Adam Mickiewicz
De componist zelf heeft Todtenfeier in 1896 – na de première, op 13 december 1894 te Berlijn, van de Tweede Symfonie als geheel – nog als symfonisch gedicht gedirigeerd. In die vorm heeft die muziek een minder breedsprakige uitwerking van het thema in de doorvoering. Het oorspronkelijke stuk is gebaseerd op het gelijknamige boek van de zeer vooraanstaande Poolse schrijver Adam Mickiewicz (1798-1855), waarover kennissen van de componist hem hadden geïnformeerd.
In de recente concertpraktijk zijn er ook weer diverse dirigenten te vinden die het symfonisch gedicht als separaat stuk op een concertprogramma plaatsen. Dat is ook gebeurd tijdens het eerste concert in het eerste seizoen dat de in Groningen gevestigde KamerFilharmonie Der Aa in de herfst van 2010 onder leiding van chef-dirigent Joost Smeets heeft gegeven in Assen en
Groningen.
Der Titan
De Nederlandse digitale vierentwintig uurs televisiezender Cultura 24 herhaalt laat op de avond van 24 juni, als laatste programmaonderdeel, tussen 23:00 uur en middernacht, de registratie van een vroeger concert door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Edo de Waart. Dat ensemble speelde toen Mahlers Eerste Symfonie in D grote terts, gecomponeerd in de jaren 1884-1888, met de ‘programma-titel’ Titan, naar de gelijknamige roman door Jean Paul Friedrich Richter (1763-1825), geschreven in de jaren 1800-1803.
Op deze site is op 23 augustus 2006 een uitgebreid artikel gepubliceerd over dat opus, onder de titel Natuurliefde als katharsis – Mahlers Eerste als zelfanalyse.
____________
Afbeeldingen:
1. Adam Mickiewicz (1798-1855), geschilderd door Walenty Wankowicz (1799-1842) in de jaren 1827-1828; olie op canvas, op het formaat 145 x 123 cm. Het doek bevindt zich in het Literatuurmuseum te Warschau. (Er zijn echter ook bronnen die melden dat het stuk zich in het Nationaal Museum van Warschau bevindt.) De schilder behoort duidelijk tot de periode van de Grote Romantiek. Als je de beide stukken niet naast elkaar hebt, zou je kunnen denken dat Lord Byron hier is afgebeeld.
Wickiewicz behoort tot de eerste garnituur van de Poolse literatuur; in ieder geval wordt hij beschouwd als de belangrijkste Poolse dichter van de negentiende eeuw. Zijn Todtenfeier inspireerde Gustav Mahler tot het gelijknamige symfonisch gedicht. Van deze Pool is in ieder geval een verzamelbundel bij uitgeverij Wereldbibliotheek uitgekomen, in 1955.
2. De Duitse auteur Jean Paul Friedrich Richter (1763-1825), geschilderd in de jaren 1797-1798 door Heinrich Pfenninger. Richter, publicerend onder zijn voornamen Jean Paul, heeft grote bekendheid verworven met voornamelijk humoristisch getinte romans en novellen.