Cultuur rond 1900

Op deze dag in 1870 werd de latere taalzuiveraar Chariavarius geboren

Nog slechts weinigen zal de naam Gerard Nolst Trenité een begrip zijn. Op deze dag in 1870 werd hij geboren. Bekendheid kreeg hij toen hij onder het pseudoniem Charivarius in de Groene Amsterdammer humoristisch getinte stukjes tegen taal verloedering ging publiceren. Soms waren die bijdragen op rijm. In het jaar van zijn overlijden, 1946, verscheen de zevende druk van één zijner bekendste boeken: Is dat goed Nederlands? In 1940 was dat boek voor het eerst uitgekomen. Tien jaar eerder werd van zijn hand Klusjes en kliekjes naar Schopenhauer uitgegeven. In die teksten is de schrijver er uitstekend in geslaagd filosofie voor een groter publiek aantrekkelijk te maken. Charivarius publiceerde nog diverse andere boeken.

In 1900 bestond er reeds een elektrische auto: die van Lohner-Porsche

Het actualiteitenprogramma Frontal 21 van het tweede publieke Duitse televisienet ZDF dat hedenavond wordt uitgezonden, heeft deze keer één thema: de elektro-auto, die de toekomst heeft, volgens een reeks van deskundigen, en wel om tal van redenen. Wat bijna niemand beseft, is dat er al sedert het jaar 1900 elektro-auto’s bestaan, zoals die van Lohner-Porsche, welke reeds was voorzien van een extra motor die de functie had, de actieradius aanmerkelijk te verlengen. Wie die auto in beweging wil zien, kan dat zelf bewerkstelligen door hier te klikken.

De sporen van Tolstojs filosofie zijn te vinden in Whiteway Colony

In 1898 werd in the Cotswolds van Gloucestershire, een graafschap in het zuidwesten van Engeland, Whiteway Colony gesticht door aanhangers van de Grote Rus (graaf) Ljev Nikolajevitsj Tolstoj (1828-1910). Historicus Mike Berlin brengt een bezoek aan die kolonie en doet daarvan verslag in het programma Tolstoy in the Cotswolds, dat op vrijdag 22 juli door BBC Radio 3 zal worden uitgezonden tussen 23:00 uur en 23:45 uur onze tijd.

Frederick Delius is opnieuw Vara’s Componist van de week op Radio 4

Gedurende de werkdagen in de week van maandag 18 tot en met vrijdag 22 juli kunt u in het Vara-radioprogramma Componist van de week luisteren naar muziek van en korte tussendoor uitgesproken teksten over de Engelse, voor een deel nog steeds miskende, grootmeester der muziek: Frederick Delius (1862-1934). Wie meer wil weten over diens muziek, en tevens over de man en hetgeen hem is wedervaren, doet er goed aan een uitgebreid artikel te raadplegen dat we hebben opgenomen op de aan deze site gelieerde Tempel der Toonkunst, op zondag 23 mei 2008. In oktober 2008 was deze musicus ook al Componist van de week bij de Vara op Radio 4. Daarover hebben wij toen in het kort bericht.

Mahlers Eerste door Philharmonia Orchestra onder Lorin Maazel

Hoe eentonig het ook moge lijken: alweer een symfonie van Gustav Mahler (1860-1911), de muziek van de man in kwestie zal u in een andere sfeer brengen, ook al is Lorin Maazel niet bepaald mijn favoriete Mahler-dirigent. Op maandag 18 juli kunt u de Eerste Symfonie – Der Titan – van genoemde componist beluisteren op alle Duitse regionale radiozenders van ARD/Das Erste. Het ARD Radiofestival 2011 heeft het Beethovenfest Bonn mee opgenomen, en zo kunt u, na Mendelssohns Vioolconcert, in een Beethoven-festival naar Mahler luisteren. Het concert begint op al die zenders om 20:00 uur. Uitvoerenden zijn het Philharmonia Orchestra onder leiding van Lorin Maazel. Voor veel meer informatie over dat opus leze men het artikel daarover dat op deze site is gepubliceerd op 23 augustus 2006.

Liszt Ferenc: Die Legende der Heiligen Elisabeth op Duitse regiozenders

Om deze site, en vooral de kortere berichten daarvan, met name die over klassieke muziek, niet te laten uitmonden in een Mahler-propagandamachine – al kan dat in tijden van cultuurbarbarisme en aanverwante gruwelen op zich nooit te veel gebeuren –, wijzen we op een werk van de man die eveneens zijn naam aan 2011 heeft verleend. Het gaat om Franz Liszt (1811-1886), wiens niet zo bekende oratorium Die Legende von der Heiligen Elisabeth, gecomponeerd in de jaren 1859-1862, zal worden uitgevoerd in het kader van het MDR Festival 2011, en in die hoedanigheid tevens is opgenomen in het ARD Radiofestival 2011 dat door al de regionale Duitse ARD-radiozenders zal worden voorgesteld. Hoewel het hier om het onderdeel Oper gaat, is dit oratorium in die discipline opgenomen, hetgeen wel vaker wordt gedaan. De uitvoerenden zijn MDR Sinfonieorchester, Rundfunkchor und Kinderchor en vocale solisten. Dirigent is Howard Aman. (MDR: Mitteldeutscher Rundfunk voor Sachsen, Sachsen-Anhalt en Thüringen).

België’s radiozender Klara biedt fin de siècle meesterstukken

In het muziekprogramma Concerto van de Nederlandstalige Belgische radiozender Klara wordt zaterdag 16 juli, vanaf 16:03 uur een gedeelte van het Rheingau Musik Festival uitgezonden, met daarin de Sieben frühe Lieder uit de jaren 1905-1908 (georkestreerd in 1928) van Alban Berg (1885-1935), gevolgd door de Symfonie nr. 5 in cis kleine terts, gecomponeerd door Gustav Mahler (1860-1911) in de jaren 1901-1902. Uitvoerenden zijn het Rundfunk Sinfonieorchester Frankfurt onder leiding van Paavo Järvi. Solistische medewerking wordt verleend door de mezzosopraan Elina Garanca (Berg-liederen). Dit programma wordt nogmaals uitgevoerd tijdens het ARD Radiofestival op dinsdag 19 juli, op de regionale Duitse radiozenders die onder die overkoepelende organisatie vallen, dus in wezen verspreid over het gehele Duitse rijk: vanaf 20:05 uur.

Op 15 juli 1869 werd voor het eerst margarine gepresenteerd

Vandaag is het 142 jaar geleden dat de Fransman Hippolyte Mege-Mouries (1817-1880) zijn uitvinding heeft gepresenteerd: margarine. Door dat feit hier te memoreren, kunnen we er meteen nog eens op wijzen dat zo menigeen in haar/zijn jonge jaren van een overijverige lera(a)r(es) te horen heeft gekregen dat margarine was uitgevonden door de heer Margarin, zoals de guillotine een bedenksel was van ene meneer Guillotin, en dat de benzine was genoemd naar een man genaamd Benz, die dan weer een dochter had met de sprankelende voornaam Mercedes en dat zo het automerk Mercedes-Benz zou zijn ontstaan. Het patent voor margarine werd in 1871 verkocht aan de Nederlander Anton Jurgens, wiens familienaam beroemd en berucht werd in combinatie met de naam Van den Berg.

Biografische film over Max Jacob nog tweemaal op Arte-tv

De Franse schrijver Max Jacob (1876-1944) was niet alleen een vooraanstaande intellectueel, maar tevens dichter en tekenaar en ook nog eens Jood. Die combinatie van eigenschappen heeft ervoor gezorgd dat hij bij de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog nog meer gehaat was dan andere Joden. Daardoor belandde hij in Drancy, het Franse doorgangskamp dat vergelijkbaar is met het Nederlandse Westerbork. Arte-televisie herhaalt op 15 juli, tussen 20:15 uur en 21:40 uur, de biografische speelfim Monsieur Max uitgekomen in 2007. Meer daarover is te vinden in een artikel op deze site, gepubliceerd op 13 september 2007. Binnen acht dagen herhaalt Arte-televisie deze film nog tweemaal: op maandag 18 juli vanaf 14:45 uur, en op zaterdag 23 juli, vanaf 16:45 uur.

Ossip Zadkine werd op 14 juli 1890 geboren in Smolensk, Rusland

Op de dag dat de Bestorming van de Bastille in Parijs wordt herdacht – katoz zwiejè – werd in het Russische Smolensk Ossip Zadkine geboren, die zich als beeldend kunstenaar zou ontwikkelen: maker van gouaches en schilderijen; zijn internationale faam heeft hij echter verworven met zijn beeldhouwwerken. Voor ons land is het beeld Verwoeste stad in het centrum van Rotterdam het bekendste werk van deze grootmeester. Zadkine was één der bekendste (in ieder geval Europese) beeldhouwers in de middenperiode van de twintigste eeuw. Hij overleed in 1967.