Thuis in de muziek
De praktiserende musicus Johan Beeftink — die tevens jarenlang hoofdvakdocent voor orgel aan het Conservatorium te Groningen is geweest — vormt een mooie overgang tussen ons vorige artikel waarin hij als organist op een CD aan bod komt, naar het huidige thema: de Remonstrantse Kerk aan de Coehoornsingel te Groningen, die in 2005 voor het laatst is gerestaureerd en waar thans niet alleen erediensten worden gehouden, maar ook een veelzijdig cultureel programma wordt aangeboden. Op dinsdag 13 maart, te beginnen om 20:00 uur geeft Johan Beeftink aldaar een, gratis toegankelijke, lezing met als thema Thuis in de muziek.
Bouwterrein en architect
In 1878 heeft de gemeente der Remonstranten een bouwterrein verworven aan de toenmalige Zuiderbinnensingel van Groningen, die echter al, meer dan zestig jaar, Coehoornsingel heet (1). De plannen werden op 12 oktober 1882 door architect H. Raamaker (2) gepresenteerd. Het moest aanvankelijk een bedehuis voor duizend mensen worden. Vier jaar eerder waren de Remonstranten uit de Hervormde Gemeente gestapt en langzamerhand werd het tijd voor een eigen kerk. Toen echter bleek dat het bedrag dat voor zo’n gebouw moest worden neergeteld, vijfenzeventigduizend gulden, niet kon worden bijeengebracht, is het plan bijgesteld en nam men genoegen met een gebouw voor 750 mensen. Begin 1883 is de bouw van start gegaan en op 11 november van dat jaar is het gebouw ingewijd met een preek door ds. Mosselmans.
Het gebouw
Hoewel het kerkgebouw aan de straat ligt, is er sprake van enige inspringing ten opzichte van de rooilijn. Doordat er aan de westkant een klein plein ligt, wordt de ornamentiek aan de voor- en aan de zijgevels niet aan het oog onttrokken. In de
gegevens die de Remonstrantse gemeente beschikbaar stelt, lezen we:
“De gevels zijn opgebouwd in verschillende lagen: de basis is een plint et stuwerk. Daarboven bevinden zich de ramen die zjn afgesloten door een sierlijst waarboven weer een boogfries is aangebracht. De voorgevel wordt gedomineerd door de verticale lijnen van de zware veelzijdige steunberen die uit vierkante basementen oprijzen. Hierdoor wordt de voorgevel in drie vlakken verdeeld, ieder voorzien van een deur en een raam. De deur en het raam van de hoofdentree zijn groter dan die van de zijportalen aan weerszijden. In de zijgevel valt de regelmaat van de ramen op. De gevel heeft hiermee een horizontale indeling gekregen.
“De onderdelen in de decoratie van de gevels stammenuit verschillende stijlperioden. Zo zijn de steunberen met de duidelijke verticale werking neogotisch, evenals de spitse toren en de indeling van de drie portalen. De ramen in voor- en zijgevel zijn classicistisch. De metselwerkversiering onder de daklijst, in de vorm van een boogfries, is romaans.” Eclectisch!
Restauraties
Sedert de eerste oplevering in 1883 is deze kerk in totaal vier keer gerestaueerd. Opvallende bijzonderheid is dat tijdens de laatste restauratie van de buitenzijde van het gebouw, in 1987, het oude kleurenschema 
opnieuw is aangebracht — iets dat bij aardig wat meer restauraties van gebouwen uit die periode is gebeurd, zoals bij de Stadsschouwburg en tevens bij diverse winkelpanden en woonhuizen in vooral de binnenstad van Groningen. De architectuur van het exterieur wordt gekenmerkt door blauwe tinten in combinatie met ‘geel’, wat zeer velen echter geenszins als een geeltint zullen ervaren. In 2005 is de kerk nogmaals gerestaureerd, waarbij tevens een grondige verbouwing heeft plaatsgehad. Deze laatste restauratie werd eind 2005 voltooid en in april 2006 werd het gebouw opnieuw opgeleverd. Heden bevindt zich achter de negentiende-eeuwse voorgevel het gebouw een zeer éénentwintigste-eeuws interieur.
Verantwoordelijk daarvoor is de Japanse architecte Moriko Kira, die voor een strakke, zeer lichte kerkzaal heeft gezorgd. Dat heeft ze kunnen realiseren door de kantoren langs de galerijen te plaatsen en het trappenhuis buiten de kerk te plaatsen in een cilinder. De kosterswoning die pas in 1906 tegen de kerk werd aangebouwd, is bij de laatste restauratie geheel in oude stijl hersteld. Thans bevinden zich in die woning vier van de zes vergaderzalen die de Remonstrantse Gemeente rijk is. Op de zondagen wordt de kerk voor de eredienst van deze gemeente gebruikt, maar voor alle andere dagen van de week kunnen er activiteiten worden georganiseerd.
Overdracht
Al voordien, in 2004, is de Remonstrantse Kerk overgegaan in handen van de Stichting Oude Groninger Kerken. Dat zal voor niet alle leden van deze gemeente even gemakkelijk geweest zijn, aangezien één en een kwart eeuw geleden het bedrag voor de bouw grotendeels met kleingeld bijeengebracht was. De nieuwe beheerder heeft met die grondige verbouwing echter gezorgd voor een multifunctioneel gebouw, waar niet alleen de genoemde stichting kantoor houdt, maar waar op zondagochtend de kerkdiensten van de gemeente in kwestie nog steeds worden gehouden. Voorts wordt het gebouw gebruikt voor tentoonstellingen en congressen, concerten in niet al te grote bezetting, alsmede voor lezingen, zoals die van Johan Beeftink.
*****
(1) Deze singel is tegenwoordig genoemd naar Menno, Baron van Coehoorn (1641-1704), een vooraanstaand vestingbouwkundige, die ook de aanleg leidde van de nieuwe versterkingen van de Stad Groningen in 1698. Gedurende de Negenjarige oorlog (1688-1697) had hij de rang van generaal der Infanterie, en in die hoedanigheid heeft hij nog gestreden tegen zijn evenknie aan Franse zijde, de befaamde vestingbouwer Vauban.
(2) Raamaker had een goede naam in Groningen, nadat hij reeds in 1869 de Rijks Hoogere Burgerschool in de Kruisstraat had gerealiseerd.
*****
Afbeeldingen
1. De Remonstrantse Kerk te Groningen in vroeger tijden.
2. De Remonstrantse Kerk te Groningen anno 2007.
3. De opvallend lichte en zeer hoge kerkzaal van de Remonstrantse Kerk te Groningen, zoals ontworpen en gerealiseerd door de Japanse architecte Moriko Kira.