Eenmalige uitzending
Arte-televisie biedt de kijkers éénmalig de gelegenheid om in de late avond van maandag 26 oktober — vanaf 23:40 uur tot in de nacht op dinsdag de 27ste om 01:30 uur— kennis te nemen van een zwijgende filmversie van de opera Der Rosenkavalier van de Duitse regisseur Robert Wiene [1], uitgebracht in 1926. Hoofdrollen in deze rolprent worden vertolkt door Michael Bohnen (1887-1965),
Huguette Duflos (1887-1982) en Paul Hartmann.
Deze versie van Der Rosenkavalier — als oorspronkelijke opera van Richard Strauss (1864-1949) voor het eerst in 1911 uitgevoerd [2] — is min of meer een oervorm van een multimediale presentatie. Hugo von Hofmannsthal (1874-1929), de schrijver van het oorspronkelijke libretto voor Strauss’ muziekdrama heeft het initiatief genomen dat libretto om te werken tot een draaiboek, waarna de componist — op basis van zijn opera-partituur — een speciale filmmuziek samenstelde. Deze heeft hij zelf gedirigeerd bij de première van de film in de Dresdener Semperoper, waar vijftien jaar tevoren de opera het levenslicht had aanschouwd.
Idee van Robert Wiene
Het idee voor de film was afkomstig uit de koker van Robert Wiene, artistiek leider en dramaturg van de Österreichischen Stummfilmgesellschaft Pan-Film. Hij regisseerde de film vervolgens zelf: de opnamen duurden van medio juni tot en met eind augustus 1925. Voor het grootste gedeelte werden deze gerealiseerd in het Schönbrunner Filmatelier en in de stad Wenen.
De filmmuziek is opgesplitst in twee bedrijven en stamt bijna volledig uit de opera-partituur, maar de onderdelen werden door de componist zelf in een nieuwe volgorde gezet om de progressie in het verloop van de handeling van de film te bevorderen.
Strauss dirigeerde zelf
Aanvankelijk had Richard Strauss beloofd zelf de première te zullen dirigeren, doch hij besloot vrij plotseling daar van af te zien, maar uiteindelijk liet hij zich toch weer overhalen en zo leidde hij niet alleen het orkest tijdens de eerste vertoning van de film op 10 januari 1926 in Dresden, maar ook die op 12 april van datzelfde jaar in Londen.
Tijdens latere voorstellingen bleek het lang niet altijd mogelijk ter plekke een compleet orkest op de been te brengen, en daarom moest bij dergelijke gelegenheden worden teruggegrepen op een grammofoon-opname van de filmmuziek, die eveneens door Richard Strauss werd geleid.
Groot succes
In Berlijn werd de hervertoning in november 2008 eveneens een enorm succes. De vertoning ervan in het Konzerthaus am Gendarmenmarkt werd massaal bezocht door niet alleen filmmakers, filmkenners en filmliefhebbers, maar eveneens door tal van operaliefhebbers.
Sedertdien is de film — die lange tijd als verloren werd beschouwd — ook als dvd verkrijgbaar.
__________
[1] Robert Wiene, regisseur van een hele reeks films — diverse zwijgende, en later tal van sprekende —, onder meer van de internationaal vermaarde rolprent Das Kabinett des Dr. Caligari (1919), komt in de opgevraagde gegevens met ten minste drie geboortejaren (1873, 1880, 1881) en in ieder geval twee sterfdagen en -maanden voor. We moeten er in principe maar van uitgaan dat hij in 1873 is geboren. Hij stierf in Parijs 1938.
[2] Over de opera Der Rosenkavalier kunt u drie bijdragen vinden in deze elektronische cultuurkrant. Een toelichting op de handeling is te vinden in de laatste van die drie, gepubliceerd op 3 januari 2009.
____________
Afbeeldingen
1. Regisseur Robert Wiene.
2. Richard Strauss dirigeert met zeer lange stok. Tekening van Jarko Aikens, Groningen 1978. (Archief Heinz Wallisch, tevens ©.)