‘Docudrama’ over Theodor Herzl en jubileumeditie Der Judenstaat

‘Der Judenstaat’ van Theodor Herzl uit 1895 wordt nog altijd beschouwd als het ‘sleutelwerk’ tot begrip van de staat Israël. Een paar weken geleden is er een jubileumeditie gepresenteerd door de van oorsprong Zwitserse uitgeverij Manesse. Het ZDF zendt een documentaire met gedramatiseerde stukken uit over Herzl, diens leven, werk en blijvende invloed. […]

Deels gedramatiseerd
Op maandag 24 mei presenteert de tweede publieke Duitse televisiezender (ZDF) — tussen 18:15 uur en 19:00 uur — een documentaire met gedramatiseerde elementen onder de titel Der Traum vom Gelobten Land over de Joodse journalist Theodor Herzl (1860-1904), die tegen het einde van de negentiende eeuw in Europa een groeiend antisemitisme signaleerde. Als Auslöser daarvoor fungeerde de Dreyfus-affaire in Frankrijk, waarover Herzl verslagen schreef voor de Weense krant Die Neue Presse. Voor die krant was hij werkzaam als correspondent te Parijs.
In Herzls optiek was voor Joden niet (meer) voldoende om verdere assimilatie na te streven, en daarom vond hij dat er slechts één oplossing voor de Joden bestond: een eigen staat. Daartoe schreef hij in 1895 het utopisch-realistische boek Der Judenstaat, waarmee hij de grondlegger van het moderne zionisme werd.
Weliswaar bestonden er reeds geruime tijd — zo’n twee millennia — dergelijke gedachten, die alle eveneens waren ontstaan als gevolg van de diaspora waarin Joden al die eeuwen leefden.

Wereldcongres
Bij Herzl bleef het echter niet bij ideeën: hij maakte er werk van, allereerst door in Basel (1897) het eerste Zionistische Wereldcongres te organiseren. De afgevaardigden uit Oost-Europa maakten duidelijk dat zij Palestina als de ideale ruimte voor het realiseren van die wens beschouwden — op godsdienstige gronden.
In de overwegingen van Theodor Herzl was Palestina weliswaar eveneens een optie, maar daarnaast werd ook Argentinië betrokken in zijn beschouwingen. Door toedoen van de Britse minister van Koloniën kwam Oeganda op de agenda en daarmee vond Herzl dat ook dit land land tot de mogelijkheden behoorde. Op het Zesde Congres van de Zionisten (1903) zette hij het punt op de Agenda en stelde hij zelf inderdaad Oeganda voor, maar voor dat plan kreeg hij geen steun, en werd op het daarna gehouden Congres definitief voor Palestina gekozen.
Herzl werkte weliswaar als journalist, maar door zijn opleiding was hij jurist en heeft hij zich geprofileerd als diplomaat,waardoor hij in aanraking kwam met staatslieden, politici en zakenmensen, bij wie hij kon lobbyen. Een der directe gevolgen daarvan was de oprichting van de Jewish Council Trust, een instituut dat geld inzamelde om te gebruiken voor grondaankopen in het gewenste beloofde land.

Lees ook:  Theodor Herzl overleed op deze dag in 1904

Kaiser Wilhelm II
In 1898 had er bij Jeruzalem een ontmoeting plaats tussen de toenmalige Duitse keizer Wilhelm II. De majesteit maakte een rondreis door het Midden-Oosten en deed ook die plaats aan. Hoewel die Duitse monarch niet bepaald te boek stond als een vriend van de Joden, bewonderde Herzl hem toch vanwege diens grote verdienste: het bijeenhouden van het Duitse rijk dat toen nog uit veel kleine staatjes van uiteenlopende structuur bestond.
Het plan van Theodor Herzl viel bij de Duitse keizer in goede aarde, maar dat vond zijn oorsprong in het feit dat de man in zijn staat de Joden liever kwijt dan rijk was. Mede doordat Herzl het Duits als officiële taal in Palestina wilde invoeren, zag Kaiser Wilhelm daarin een mogelijkheid tot uitbreiding van zijn invloed in die regio.
In de bij gedeelten als drama uitgevoerde documentaire worden niet alleen het leven en de werkzaamheden van Theodor Herzl voor de kijkers uiteengezet, maar worden tevens zijn sporen aan een nader onderzoek onderworpen. In Israël gebeurt het laatste onder meer op de Herzl-heuvel waarzich diens graf bevindt nadat zijn stoffelijke resten met het eerste El Al-vlucht naar de nieuwe Joodse staat waren vervoerd.
Op dat graf staat de tekst Wenn ihr wollt, ist es kein Märchen.

____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde (met buikbandje) van de nieuwste Duitse uitgave van het boek Der Judenstaat van Theodor Herzl, voor het eerst verschenen in 1895. Deze editie is uitgegeven in verband met een jubileum van Uitgeverij Manesse (Zürich/München).
2. Foto van Theodor Herzl uit 1897, genomen in Basel, ten tijde van het Eerste Zionistische Wereldcongres.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *