Het voorrecht viel me ten deel om het boekje Een herenhuis vol ornamenten, 1880-1920 te mogen recenseren. Het is een uitgave van de projectgroep ‘Het Historisch Herenhuis’, dat zich ten doel stelt om kennis over dit soort huizen breed toegankelijk te maken. Op die manier kunnen eigenaren en bewoners van oude huizen zich bewust worden van de bouwstijl van hun huis en de daarin eventueel nog aanwezige authentieke elementen. Een lofwaardig streven! Voor de praktische invulling hiervan heeft men gebruik gemaakt van de diensten van cultuurhistorisch onderzoekster Laura Roscam Abbing en de architectuurfotograaf Peter van Marle.
Op krap 128 pagina’s brengt de schrijfster ons op de hoogte van de bouwexplosie die het gevolg was van de industriële revolutie en de invoering van bouwvoorschriften die een en ander moesten reguleren. De opkomst van het toen nieuwe beroep van architect wordt toegelicht. De invoer van water-, gas- en elektriciteitsvoorzieningen in de genoemde periode komen aan bod, en ook worden een zestal bouwstijlen die destijds populair waren, beknopt maar voldoende beschreven.
Na dit voorgerecht gaan we naar de hoofdschotel; de herenhuizen zelf. De auteur beschrijft de decoratieve elementen die bij het exterieur horen: hekken, deuren, brievenbus, gevelankers, erker, balkon, dakkapel, serre, enzovoort. Het is vlot leesbaar, hoewel bouwtechnische termen niet uit de weg worden gegaan.
Vervolgens neemt ze ons mee via de voordeur, vestibule, hal en gang door het hele verdere huis, en worden ook de daar aanwezige decoratieve elementen beschreven. Denk aan lambriseringen,stucwerk, geëtst glas, schuifdeuren, hang en sluitwerk, glas in lood, schouwen en fonteintjes.
Het is wel een prozaïsche opsomming; nergens kun je de schrijfster betrappen op enige lyriek over de ‘schoonheid’ die toen werd toegepast, en toch moet dat impliciet wel in het boek verwerkt zijn, want al lezende bekroop me een gevoel van diepe voldoening. Als je zó kunt schrijven ben je goed! Natuurlijk speelde ook de voortreffelijke fotografie, altijd perfect bij de tekst aansluitend, een rol bij de totstandkoming van dat gevoel. Bijzonder charmant is daarbij overigens ook de toepassing van een aantal autochromes (een eerste kleurenfotoprocedé, dat zich vanaf 1907 verspreidde), die je zo honderd jaar terug in de tijd verplaatsen.
Ten slotte is er nog ruim aandacht voor onderhoud- en restauratietips, suggesties op het gebied van energiebesparingen, en een groot aantal links naar adviserende instanties die actief zijn op het gebied van bouwcultuurbehoud.
U begrijpt het al, een aanrader!
Roscam Abbing. Een herenhuis vol ornamenten, 1880-1920. Het Historisch Herenhuis, 2012. ISBN 9789081962001. Het boek kan worden besteld via hetdochterhuis@gmail.com voor de verkoopprijs van 15 euro, exclusief verzendkosten.