Sinds lange tijd bestaat bij ons het beeld van de negentiende-eeuwse kunstenaar die zich als eenzaam genie opsluit in zijn atelier om de meest prachtige schilderijen te maken. Is dit romantische beeld ‘mythe of waarheid’? Recent onderzoek van het RKD (Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie) wijst uit dat schilders hun atelier inzetten om het publiek van hun imago te overtuigen.
Sommige schilders portretteerden zichzelf als losbandige bohemiens in kale zolderateliers om te benadrukken hoe zij slechts leefden voor de kunst. Anderen bouwden hun ateliers om tot ware kunstenaarspaleizen vol fraaie antiquiteiten, waarin zij hun rijke klanten passend konden ontvangen.
Talloze citaten uit het onderzoek over de negentiende-eeuwse atelierpraktijk zijn ondergebracht in de database RKDstudio en vanaf 18 september is in het Teylers Museum Haarlem de bijbehorende tentoonstelling Mythen van het atelier te zien, die na 9 januari doorreist naar Museum Het Valkhof in Nijmegen. Te zien zijn schilderijen, aquarellen, schetsen, persoonlijke bezittingen en schildersgereedschappen die de mythe van het atelier onthullen.
De atelierpraktijk van Kees van Dongen (1877-1968) is als onderdeel van een diepgaand onderzoek naar zijn gehele oeuvre en leven recentelijk onderzocht door kunsthistorica Anita Hopmans. De tentoonstelling De grote ogen van Kees van Dongen in Museum Boijmans van Beuningen Rotterdam, die eveneens vanaf 18 september te zien is met bijbehorende catalogus, is het resultaat hiervan. Zo deelde Van Dongen jarenlang een atelier met Pablo Picasso in Parijs en kende men hem in de jaren twintig en dertig van zijn uitbundige atelierfeesten waarbij niet alleen kunstenaars, maar ook beroemde filmsterren en politici aanwezig waren. Van Dongen was het type uitbundige bohemien en stond bekend om zijn vele geliefden, die hij stuk voor stuk vastlegde op het doek. Op de hier afgebeelde foto, gemaakt in de jaren twintig in Parijs, zien we hem bezig met een portret van de bekende Franse schrijver Anatole France. De schrijver is op een stoel geplaatst die weer bovenop een tafel staat. Een dame (zijn vrouw Guus?, één van zijn vriendinnen?) kijkt toe. De foto geeft een mooi beeld van de werkwijze van Van Dongen en van het interieur van zijn atelier.
Meer informatie over de tentoonstellingen is te vinden op:
http://www.mythenvanhetatelier.nl/
http://www.boijmans.nl/nl/7/kalender/calendaritem/267/de-grote-ogen-van-kees-van-dongen
_______________
Afbeelding:
Anatole France (1844-1924) wordt geportretteerd door Kees van Dongen (1877-1968), Parijs, circa 1920. Photo Harlinque-Vrollet(?). Ontwikkelgelatinezilverdruk. Foto collectie RKD, Den Haag, www.rkd.nl
Leuk en interessant. Eigenlijk zou je ook, of zou je kunnen, gesteld dat dat niet gedaan is natuurlijk, de verbeelding van het atelier in de literatuur mee kunnen nemen. Dat levert allerlei interessants of illustratiefs op. Ik denk dan – met de natte vinger – aan romans als George Moore ‘The confessions of a young man’, Broedelet ‘Artistenleven’, E. Thorn Prikker ‘Kunstmenschen’, Zola l’Oeuvre etc etc. Dat soort kunstenaarsromans waarin het atelier een belangrijke locus is zijn talloos.
Interessant!