Het mogelijke ziektebeeld van mevrouw Couperus

Hoera! Gefeliciteerd! Gisteren is officieel het Couperusjaar begonnen! Dus lees mee, bezoek voorstellingen en musea, enzovoorts. Ook verschijnt binnenkort de uitgaaf van wat vooralsnog Couperus’ complete correspondentie is, verzorgd door de heer Van Vliet. En diezelfde heer Van Vliet werkt ook nog eens aan een nieuwe Couperusbiografie die, gezien zijn werktempo, naar we mogen aannemen binnen enkele jaren zal verschijnen. In die context zoekt Van Vliet overigens een zeker exemplaar van de periodiek De Indische Revue. Mocht een van de boekensneupende, trouwe lezers een exemplaar hebben of vinden, laat het ons of Van Vliet dan weten.

Ondertussen merken wij hier — misschien ten overvloede, want mogelijk reeds bekend bij Van Vliet of anderen — weer eens een Couperuscuriosum op.

Het is te vinden in het standaardwerk La Chirurgie ignée en général et ses avantages en particulier dans les maladies chroniques et rebelles de l’utérus van J. Abeille (Parijs, 1886). In afdeling LXXV (‘Antéversion avec flexion du col, atrésie du méat (col conique). — Opération de l’antéversion, et après elle de I’atrésie du méat. — Guérison complète.’) verhaalt dokter Abeille uitvoerig van een door hem behandelde 27-jarige, ietwat nerveuse, op Java geboren mevrouw:  ‘Mme Coupérus, vingt-sept ans, châtain clair, un peu lymphatique, à prédominance nerveuse, créole d’origine, est née à Java (Chéribon), de parents français, en deuxième génération.’ Dokter Abeille stelt dat:

[I]l est de la dernière rigueur que je donne tous les détails avec précision, écrits qu’ils ont été sous la dictée des époux Coupérus. Cela mettra en évidente lumière que mon opération, venant après tous les traitements si longtemps suivis, a triomphé de toutes les difficultés, rétabli l’utérus en situation normale, détruit l’atrésie cervicale et reconstitué en harmonie les fonctions physiologiques.

Deze medische details over de wel heel intieme delen van mevrouw kunt u in dit boek lezen, uiteraard op discrete negentiende-eeuwse wijze in het Frans zodat het personeel niet mee kan lezen.* Gelukkig komt het, mede dankzij de assistentie van de heer Couperus, allemaal weer goed.

Zal dat nu ‘onze’ mevrouw Couperus zijn? Zij is echter pas in 1893 27 jaar oud, en deze medische kwestie speelt zich in of kort voor 1885 af. Maar Couperus + Java? Er zal toch wel enig verband met Louis zijn? Dat lijkt ook zo te zijn, want deze mevrouw Couperus heeft een echtgenoot die controleur op Java is (‘M. Coupérus, qui est contrôleur à Java, c’est-à-dire deuxième sous-directeur de province’), met wie zij, via Parijs?, naar Den Haag afreist om te herstellen. Zal de heer in kwestie dan Louis Couperus’ jongere broer Frans (Francois Emile) zijn, die van 1857 is en blijvende roem heeft vergaard met zijn Het rechtswezen op Sumatra’s Westkust uit 1882? Maar die trouwde toch pas in 1896 met ene Marie Ernestine Clementine Cuny? Mij is het allemaal te ingewikkeld, Bastets biografie is mij te wollig om hier uitsluitsel over te verkrijgen en daarnaast zijn er zekere Couperianen die van dit soort zaken een voltijdstudie hebben gemaakt.

Kortom: wie was dit echtpaar Couperus en welke verband is er met Louis? En, dat zou wel heel mooi zijn: is dit verband relevant? In het ideale, maar denkelijk onwaarschijnlijke geval verklaart het de kinderloosheid (‘het zit in de familie’) van ‘onze’ mevrouw Couperus, zodat allerlei romantische fabeltjes, zoals die van de onbevlektheid van Louis, naar hun verdiende rijk kunnen worden verwezen. Maar dát is dus aan de lezer.

*Het gemakkelijkst gaat dat door het te downloaden als tekstbestand en dan te zoeken op Coupérus, met é dus.