Mezzo-Misverstanden
Op donderdag 5 februari, vanaf 20:30 uur, presenteert de klassieke muziekzender Mezzo een verfilming van de opera Oorlog en Vrede van Sergej Prokofjev (1891-1953) op enkele momenten uit het omvangrijke, gelijknamige epos van Tolstoj, in een uitvoering door de Opéra National de Paris onder leiding van Gary Bertini (1927-2005).
Helaas is het weer armoe troef qua verstrekking van de juiste gegevens. Niet alleen zal Mezzo aan de verschillende publiciteitsmedia eerst andere mededelingen hebben gedaan, want totdat we de website van Mezzo hebben geconsulteerd om de gegevens te controleren, waren we ervan uitgegaan dat het om Prokofjevs opera De Speler naar de gelijknamige roman van Fjodor Dostojevski (1821-1881) zou gaan.
En alsof dat nog niet genoeg is, moeten we het doen met twee en een halve regel aan gegevens over de uitvoerenden, want midden in de tweede naam van een zangsolist breekt de informatie af; iets waar de Mezzo-redactie veelvuldig in uitblinkt. Het enige dat we u nog wel kunnen toevertrouwen, is dat deze opera drie uur en negenentwintig minuten duurt — hetgeen betekent dat het middernacht zal zijn als de aftiteling zich aan uw blik voltrekt.
Wie verantwoordelijk tekent voor de verfilming wordt al evenmin vermeld in de daarvoor bestemde cartouche, en we kunnen evenmin melden in welk jaar deze opera in filmbeelden is overgezet. Dat dit echter al wel vier jaar of langer geleden moet zijn, blijkt uit het feit dat dirigent Gary Bertini in 2005 is overleden.
De Mezzo-website meldt nog wel dat het hele gebeuren op vrijdag 27 februari ’s ochtends vanaf 10:00 uur zal worden herhaald.
Omvangrijk muziekdrama
De opera Oorlog en Vrede ontstaan in de jaren 1941/42 op een libretto van de componist en diens echtgenote Mira Mendelson-Prokofjeva. Dat is gebaseerd op enkele ‘momenten’ uit het omvangrijke epos met dezelfde titel (1864-69) van Lev Tolstoj (1828-1910), en met gebruikmaking van de Aantekeningen over het jaar 1812 van Denis Vasiljevitsj Davidov. De opera is in tal van gedaanten gepresenteerd, in partieel en in hevig gecoupeerde versies, concertant en in gedeelten, in 1946 en 1947. De complete versie is een zeer omvangrijk werk geworden met zestig zangrollen, en die is aanvankelijk zelfs op twee avonden gepresenteerd. [1] Deze versie met alle dertien scènes — waarbinnen echter wel weer is gecoupeerd — is echter pas op 8 november 1957, dus goed vierenhalf jaar na het overlijden van de componist, in het Nemirovitsj-Dansjenko Theater in Moskou gegeven. In hetzelfde jaar heeft NBC Televisie in New York er een opname van gerealiseerd.
Prokofjevs aanpassingen
De componist heeft heel wat met deze opera te stellen gehad, en dat had verschillende oorzaken, maar voor sommige professionele toehoorders/kijkers bleek de drieënhalf uur durende ‘uiteindelijke versie’ toch nog onbevredigend. Dat in de oorlogsjaren 1941-42 Prokofjev wat meer op het vaderlandslievende element in het Tolstoj-epos aan het hart 
ging, zal begrijpelijk zijn, maar het heeft er wel toe geleid dat de componist concessies heeft gedaan aan de artistieke eisen. De beide librettisten hebben zich dan ook geconcentreerd op het militair-patriottische van de Napoleontische veldtocht tegen het tsaristische Rusland enerzijds en het menselijk-hartstochtelijke aspect van drie der protagonisten in de roman: de zwaar gemangelde Natasja, haar eerste verloofde Bolkonski en, toen die eenmaal was overleden, de ridderlijke figuur Besoechov.Van het omvangrijke, veelzijdige en op diverse niveaus zijn uitwerking niet missende epos is zeer recentelijk een nieuwe uitgave in een bestaande Duitse vertaling uitgekomen, temporeel gelijktijdig met de vertoning in afleveringen van de nieuwe filmversie. Daarover hebben ik op mijn site Tempel der Letteren uitvoerig bericht op zaterdag 5 januari. Op dezelfde dag is er een artikel verschenen over de verfilming, op mijn andere site Tempel der Filmkunst.
__________
[1] Sommige handboeken melden dat de eerste complete uitvoering in de definitieve vorm in 1955 in Leningrad werd gegeven, en dat die versie niet op één avond kon worden gerealiseerd. Inderdaad is op 1 april van dat jaar in het Maly Theater in genoemde stad de zogeheten complete opera gepresenteerd, maar de scènes nummer 7 en 11 waren daaruit weggelaten.
____________
Afbeeldingen
1. Sergej Prokofjev in vol ornaat.
2. Voorzijde van eind 2007 verschenen paperback-editie van de Duitse vertaling van Oorlog en Vrede.98w
3. Lev Nikolajevitsj Tolstoj.