Uw trouwe literair-historische correspondent moet bekennen tot enkele jaren geleden nog nimmer van Arne Garborg te hebben gehoord. Maar dankzij de u ondertussen waarschijnlijk ook welbekende kunstenaar C. de Nerée kwam het werk van Garborg op mijn pad, daar De Nerée’s lectuur als vanzelf grotendeels bestond uit wat we nu de decadente canon kunnen noemen, alsmede wat werken die die canon net niet hebben gehaald.
Zo ook dus Traette Maend van Garborg, dat in 1891 verscheen. Het zou kunnen dat ik wat gemist heb — en ik weet vanwege mijn meer dan gebrekkige kennis van het Noors ook niet hoe het met de canonieke status van Garborgs roman in Noorwegen staat —, maar de roman zou, als we de bezorgers van mijn Engelstalige editie (Northwestern University Press, 1999) mogen geloven, behoren tot de Europese klassiekers. Deze Engelse uitgave verscheen dan ook in de reeks ‘European Classics’ en een vergelijking met À Rebours en The Picture of Dorian Gray wordt in de wervingstekst (en elders op het internet) niet geschuwd. U zult begrijpen, ik was meer dan benieuwd!
Een exemplaar te pakken krijgen was echter een klein gedoetje, want in het Nederlands is het niet vertaald (ik vermoed dat De Nerée een Duitse vertaling las). Een bibliografische terzijde: Van Garborg is in het Nederlands wel vertaald: Den burtkomme Faderen (1899) (De verloren vader, 1905); Hjaa ho Mor (1890) (Bij moeder thuis, 1913, althans, dat lijkt me: de oorspronkelijke titel wordt zelden tot nooit vermeld in uitgaven rond 1900); Vrede (1918) en Buiten in de bergen (1917) zijn Nederlandse vertalingen waarvan ik het origineel vooralsnog niet met zekerheid heb kunnen aanwijzen. En eerder dit jaar verscheen nog een Franse vertaling van Traette Maend: Hommes Las in de serie ‘Classiques du Nord’.
De klassieker Traette Maend zelve nu. Is het wat? Welnu, zoals ik wel vaker heb bij hooggewaardeerde klassiekers vond ik er niet zo veel aan. De eerste 20 pagina’s zijn nog wel aardig, maar echt goed geschreven, decadent, bijzonder verfijnd of anderszins opmerkelijk is het niet. En op de klassieke Huysmans, waarmee het constant vergeleken wordt, lijkt het al helemaal niet! Nu ja, de protagonist is mijmerend en mopperend, maar daarmee ben je nog geen Durtal.
Mijn grootste bezwaar, dat wellicht niet door anderen gedeeld wordt, is dat het vanuit het perspectief van een ietwat puberaal en ongelukkig personage is verteld en geschreven: dagboekaantekeningen, brieven, memoranda, enzovoort, van een hoofdpersoon. Ik hou daar doorgaans niet zo van. Het deed me denken aan op dezelfde wijze geschreven, tegenvallende klassiekers als Hamsuns Honger (1890) van Knut Hamsun, Penses-tu réussir! (1897) van Jean de Tinan, en in Nederland, maar dan met een vleugje poldermystiek, Van Deyssels Het leven van Frank Rozelaar (1911). Het zijn werken met een interessant concept, maar in de praktijk blijken ze niet leesbaar . Niet voor niets worden al deze genoemde romans, ook die van Garborg, gezien als vroeg-modernistisch, een voorafschaduwing van het doorgaans zo opgehemelde modernisme van Marcel Proust en Thomas Mann. Zo lezen we in het geleerde nawoord van Garborgs roman:
By way of ‘literarization’, Weary Men is seen to be an early example of a modernist novel in Norway. I use the term ‘modernist’, as do many other critics, to describe a novel that is partly about itself en does not try to disguise – or cannot disguise – the fact that it is a novel. Obviously, such a novel cannot be an ode to joy. No modernist novel is.
Dat is allemaal goed en aardig, maar doe mij dan maar Marie Corelli, die ook een beetje modernistisch was, maar tegelijk de vaardigste romans ever schreef. Uit datzelfde nawoord begrijp ik dat na het voltooien van zijn roman Garborg aan collega-schrijver Jonas Lie schreef dat het boek ‘was something “thrown together” – gotten up in a hurry.’ Daar kan niets van waar zijn, maar op mij maakt het inderdaad wel die indruk. Ik vond het geen goed boek en heb het einde slechts bladerend weten te bereiken. Kortom: mocht u een exemplaar tegenkomen, gewoon kopen en proberen, en spreekt u mij gerust tegen, maar een aanrader als Bang of Geijerstam is de Scandinavische roman van deze week helaas niet.