Symfonisch oeuvre
Maandag 22 januari tot en met donderdag 25 januari, steeds tussen 20:30 en 22:30 uur staat het symfonische oeuvre van de Finse componist Jean Sibelius (eigenlijk: Johan Julius Christian, 1865-1957) centraal in een reeks concerten van BBC3 Radio, onder het motto Performance on 3, met als ondertitel Sibelius Symphony Cycle. Alle vier concerten worden gegeven door het BBC Scottish Orchestra, dat elke avond onder leiding van een andere dirigent staat. Chronologisch, te beginnen bij maandag: Stefan Solyom, Osmo Vanska, Ilan Volkov en Leif Segerstam. Internationaal geniet de laatstgenoemde ongetwijfeld de meeste bekendheid. De concerten die dinsdag en donderdag worden uitgezonden, staan uitsluitend in het teken van Sibelius, voor die van maandag en woensdag staan ook nog stukken van twee andere componisten gepland, tussen de werken van de grootmeester uit het hoge noorden.
Ravel en Bartók
Op maandagavond is Maurice Ravel (1875-1937) van de partij met zijn Pianoconcert in G, gecomponeerd in de jaren 1929/31, met Angela Hewitt als soliste. Woensdag worden de Sibelius-composities onderbroken door het Vioolconcert nr. 2 van 1937/38, uit de koker van Béla Bartók (1881-1945), met solistische medewerking van de violist Ilya Gringolts.
Tijdens het laatste concert, op donderdagavond, worden de Symfonieën 5, 6 en 7 voorgesteld, woensdagavond zal de Vierde worden gespeeld, dinsdag voert dat BBC-orkest nummer 3 uit, en maandagavond de Eerste. De meest populaire, en zonder twijfel tevens meest gespeelde, van de zeven symfonieën die Sibelius heeft geschreven, de Tweede, ontbreekt in deze cyclus.
Ander symfonisch werk
Nog drie andere symfonische composities van Sibelius zullen in deze speciale cyclus worden voorgesteld: maandagavond gaat deze Noten-Vierdaagse van start met Nächtlicher Ritt und
Sonnenaufgang, opus 55 uit 1908. Hoewel het een mijlpaal is, vooral in het persoonlijke leven van de componist, zullen we dat stuk — althans bij ons hier in het westen — vrijwel nooit op een concertprogramma aantreffen, en een beschrijving ervan is ook vrijwel in geen enkele concertgids of gelijksoortig naslagwerk opgenomen. (1) Woensdagavond wordt het derde concert in de reeks geopend met, het wel wat bekendere, Tapiola uit 1925/26 (2).
Aan het concert van dinsdagavond wordt meegewerkt voor het YL Helsinki Male Voice Choir, het oudste stemmenensemble dat Fins zingt. Solistische medewerking zal worden verleend door de sopraan Päivi Nisula en de bariton Raimo Laukka. Samen voeren zij de koorsymfonie Kullervo uit, een groots en omvangrijk werk dat een bijzondere plaats in het oeuvre van Sibelius inneemt. De compositie is gebaseerd op Finlands nationale epos, Kalevala (3). Visuele ondersteuning, nog net vooraf of naderhand, kunt u vinden (tot 15 april aanstaande) in het Groninger Museum, waar veel van de in de grote expositie voorgestelde werken van Akseli Gallen-Kallela (1865-1931) diverse stadia van dit Finse epos uitbeelden op grote doeken (4).
*****
(1) Dit opus luidt een nieuwe, vooral somberder, scheppingsperiode in het werk van Sibelius in. Kort tevoren had hij in Berlijn een keeloperatie ondergaan, en daarna moest hij jarenlang afzien van de consumptie van tabak en alcohol. Vanzelfsprekend valt over deze compositie wel te lezen in het boek van Erik Tawaststjerna, dat we u op dit weblog al hebben voorgesteld als De ultieme biografie over Jean Sibelius. Zie daartoe ons artikel met dezelfde titel, dat op woensdag 7 juni 2006 in deze elektronische krant is gepubliceerd.
(2) Tapiola, opus 112, werd geschreven in de jaren 1925/26, en is orkestraal groot bezet. Het stuk heeft een speelduur van ruim een kwartier. Het is het laatste orkestwerk dat Sibelius — ruim drie decennia voor zijn overlijden — heeft voltooid, en het werd kort na de Zevende Symfonie uitgevoerd, voor het eerst tegen het eind van 1926 te New York, onder leiding van Walter Damrosch (1862-1950), die daarmee zorgde voor een zich snel zeer ontwikkelende populariteit in de Verenigde Staten van het oeuvre van Jean Sibelius.
(3) De koorsymfonie Kullervo, opus 7 (1890/92) — met een speelduur van zo’n vijf kwartier — is, vooral qua opzet en lengte, wel eens met Beethovens Negende vergeleken. Het werk was oorspronkelijk bedoeld als opera, maar werd toch een symfonie met vocale elementen. Reeds in zijn studietijd in Wenen, in de jaren 1890 en 1891, had Sibelius zich weer intensief verdiept in de Kalevala, het Finse epos — over het ontstaan van het Finnenvolk en de door deze mensen verrichte heldendaden — dat hem, vanzelfsprekend, nog uit zijn schooljaren bekend was.
(4) Zie daartoe ook het artikel van Peter Hoffman van zondag 7 januari.
*****
Afbeeldingen
1. Jean Sibelius in 1908, het jaar dat hij een keeloperatie heeft ondergaan. De foto is genomen op het balkon van zijn Villa Ainola.
2. De vloek van Kullervo, in 1899 geschilderd door Akseli Gallen-Kallela. Het doek, dat 1.84 m hoog en 102,5 cm breed is, hangt gewoonlijk in de Finish National Gallery te Helsinki, maar is nog tot 15 april te zien, samen met vele andere werken van deze schilder, in het Groninger Museum.