Spiegel das Kätzchen – een juweel gebaseerd op een oud gezegde

Rijk geïllustreerd
Op de bevriende site Tempel der Letteren hebben we op 18 januari een bijdrage geplaatst over een drieëntwintig delen lange reeks Voorleesavonden op de Duitse regionale radiozender NDR Kultur. Het programma draagt de titel Am Abend vorgelesen, en wordt elke werkdag, ’s avonds tussen 22:00 uur en 22:35 uur de ether in gestuurd.
Op 22 januari volgde een tweede artikel.
Deze maandag zijn we toe aan het vierde verhaal uit het oeuvre van Gottfried Keller (1819-1890), dat gedurende de uitzending van die avond en die van dinsdag 8 februari zal worden voorgesteld: Spiegel das Kätzchen, eveneens uit de bundel Die Leute von Seldwyla.

Ook in het Nederlands
Een eerder genoemde bundel Novellen van deze schrijver in Nederlandse vertaling, werd in het eerste artikel met betrekking tot deze drieëntwintigdelige radioreeks reeds genoemd. Dat boek had ik, in mijn gymnasiumtijd, tweede helft van de jaren vijftig, gevonden in een stelling, in de gang naast een modern antiquariaat avant la lettre, voor de somma van 25 cents, bij aankoop van vijf boeken, al deze samen voor één gulden. Hoewel de verhalen in die Nederlandse bundel alle afkomstig zijn uit Die Leute von Seldwyla, ontbreekt Spiegel daarin.
Maar — zoals het Toeval dat dan schijnt, of wellicht zelfs blijkt, te willen — op de dag dat ik met deze bijdrage voor Rond1900.nl een begin maakte, vond ik in een relatief nieuw gevestigde kringloopwinkel een dikke, gebonden verzameling met Meesters der Europese Vertelkunst (van de Zuid-Hollandsche Uitgeversmaatschappij) met daarin opgenomen Spiegel de Kater.
Dat verhaal beslaat 118 pagina’s in het kleine Duitse boekje dat als vijfde bandje van de tweede reeks Kleine Amalthea-Bücherei is verschenen bij Amalthea Verlag, Zürich, Leipzig, Wien in 1922. [1]
Het boekje is zeer rijk geïllustreerd: op de meeste bladzijden komen zwart/wit-illustraties voor, variërend van één tot zes. Tussen de katernen bevinden zich acht bladspiegelgrote afbeeldingen in kleur, alle van de hand van Maximilian Liebenwein (1869-1926). De zwart/witte variëren in omvang, de acht in kleuren zijn alle 7,5 x 10,4 cm.

Gottfried Keller over Spiegel
In correspondentie van Gottfried Keller met de bevriende Oostenrijkse Literaturhistoriker und Literaturkritiker Emil Kuh (1828-1876) — die tevens biograaf van Friedrich Hebbel is — komt het sprookje in kwestie aan de orde. In een brief van 29 juni 1875 gaat Gottfried Keller in op dit thema dat eerder tussen hen besproken moet zijn, maar dat is in de keuze uit zijn Briefe [2] niet terug te vinden. Keller schrijft op genoemde dag:
‘Eine kleine Berichtigung muß ich noch anbringen, wegen des Spiegel das Katzchen. Dieses Märchen ist stofflich ganz erfunden und hat keine andere Unterlage als das Sprüchwort Der Katze den Schmer abkaufen [3], welches meine Mutter von einem unvorteilhaften Einkaufe auf dem Markte zu brauchen pflegte. Wo das Sprüchlein herkam, wußte weder sie noch ich, und ich habe die Komposition darüber ohne alles Vorgelesene oder Vorgehörte gemacht.’
______________
[1] Bij passief lezen red je met een kleine bladspiegel misschien een pagina per minuut, en dan zou het op z’n minst anderhalf uur vergen om dat boekje goed te lezen. Voorlezen daarentegen vergt veel meer tijd, en dat betekent dat de voorgelezen versie die op de radio tijdens de beide genoemde avonden aan bod komt, aardig bekort zal moeten zijn: ik schat tot ongeveer de helft van de oorspronkelijke omvang.
[2] Kellers Briefe in einem Band. Ausgewählt und erläutert von Peter Goldammer. Zweite Auflage 1982, erschienen in der Reihe Bibliothek Deutscher Klassiker, herausgegeben von de den Nationalen Forschungs- und Gedenkstätten der klassischen deutschen Litteratur in Weimar. Aufbau-Verlag, Berlin und Weimar.
[3] Dat ga ik nader uitzoeken in mijn vele folianten en mini-uitgaafjes die daarover meer informatie zouden kunnen verschaffen.