Het vervolg van de griezelige en perverse maar onvindbare tekenkunst van Bettina Jacometti

Normaliter schrijf ik geen vervolgstuk over gezochte kunst
of kunstenaars als ik niet kan melden dat ik het werk of de persoon in kwestie heb gevonden maar ik moet deze keer even een uitzondering maken. Vergeeft u mij want het heeft allemaal een beetje haast. Binnen een of twee jaar moet dat hele De Nerée en aldus het grote definitieve Nederlandse fin de siècle-boek wel zo’n beetje af zijn en  Bettina Jacometti moet daar voetnotelijk in. Het kostte me ook een jaar of tien om de werken van De Nerée-navolgers Gockinga en Verhagen te traceren dus of Jacometti snel gaat lukken is maar de vraag.
Een foto van de gezochte Beardsley/De Nerée-achtige werken is nog niet opgedoken in die paar dagen maar, dankzij enige welwillende meelezers, waarvoor dank!, weten we iets meer. Het is niet veel nog, maar beter dan niks.
Ze is geboren op 4 februari 1892 als dochter van Arendine Johanna Catharine Frederique Koster en Willem Hendrik Jacometti en zij had nog een broer, als deze stamboom een beetje klopt.
Over waar zij opgroeide of welke opleiding zij volgde geven de welbekende digitale bronnen [= voornamelijk Delpher] geen gegevens maar opeens duikt zij in 1917 op in Madrid waar zij een expositie heeft in La Casa del pueblo (een arbeideristisch veredeld buurthuis) in Madrid en uit de enige gevonden bespreking daarvan wordt zij, onder de naam ‘Bertina Jacometti’, gepresenteerd als een symbolist:

En la Casa del Pueblo, y orgarázada por la Agrupación Artística Socialista, se ha inaugurado una Exposición de 90 dibujos debidos a la artista holandesa Bertina Jacometti. La señorita Jacometti es simbolista. Adversaríos, Las Tres Gracias, Voto de pobreza; La pecadora, La gula, El enamorado, El ahogado, Angustia, La maternidad, Mariposa de noche, Los frailes, Lirio da estanque, son los títulos de algunos de los dibujos; títulos que dan idea de los del resto da las obras. La mayoría de éstas revela un buen dibujante, fina percepción v buen gusto. Algo como una ráfaga de delirio da animación extraña a estos símbolos que, tanto por su tamaño come por su esquemáttico cáracter linea, tienen algo de cifras breves, cast microscópicas, de los sentimientos e idea que simbolizan. (El Imparcial, 27 februari 1917.)

Als verbitterd decadent vind ik het feminisme op mijn beurt decadente onzin en als wetenschappelijk verantwoord kunsthistoricus ga ik die geschiedenis niet proberen te herschrijven maar een vrouwelijke symbolist en dan ook nog een Nederlandse is werkelijk bijzonder. Zó bijzonder, dat de immer onrechtvaardige (kunst)geschiedenis haar opgegeten heeft. Wat niet geholpen zal hebben is dat mevrouw Jacometti anarchist was en in ditzelfde jaar in Spanje daarom is opgepakt: ‘Het Ministerie van Buitenlandse Zaken meldt omtrent de aanhouding te Madrid van de Nederlandse onderdaan Bettina Jacometti en het optreden van de Nederlandse gezant aldaar in deze aangelegenheid het volgende. De Spaanse regering deed mejuffrouw Jacometti, die zij als anarchiste beschouwen, eind maart in hechtenis nemen en besloot haar te doen uitzetten.’ Leest u verdere details in de Middelburgse Courant van 8 juni 1917.

Ik vermoed dat zij hier in Madrid al haar De Nerée/Beardsley-achtige werken presenteerde afgaande op de typering ‘esquemáttico cáracter linea’.  In 1917 exposeerde bijvoorbeeld ook Gockinga zijn decadente tekenwerk en áls je al Nederlandse kunstenaars vind die beïnvloed werden door De Nerée en Beardsley dan is dat, zoals de trouwe lezers nu wel weten, vrijwel altijd in de jaren 1910-1925.
En waar zijn de hier genoemde Moederschap, Drie gratiën en de 88 (!) andere werken nu? Geen idee dus. Twee late werken Het blauwe paardje (1946) en De larve (1947) bevinden zich in de collectie van het Rijksmuseum.
In de nationale telefoongids staan vier Jacometti’s dus die gaan we van de week even opbellen. Wellicht kunnen ze het onderstaande nog aanvullen.

Veel is dat echter dus ook niet want de meest uitvoerige vernoemingen zijn te vinden in 1934 van besprekingen van dansvoorstellingen van het Russische (?) balletgezelschap van ene Igor Schwezoff en Nina Kirsanova die door heel Nederland optraden. Ene ‘Beata Jacometti’ maakt daar deel van uit. Zal dat onze dan tweeënveertige Jacometti zijn, die dan opeens is gaan balletten? Dat zou kunnen, maar misschien niet erg plausibel.
Daarnaast is in de Hollandse Revue van 15 augustus 1935 nog een vernoeming te vinden van een artikel door ‘Betinne Jacometti’ over ‘Mussolini’s heerlijkste vinding: de militarisering van de bewaarschool.’ Misschien, even terzijde, een idee om dat hier ook weer in te voeren? Zal de huidige ‘autistische’ gedegenereerde add-kindjes bepaald geen kwaad doen.

Het meeste recente spoor van Jacometti’s leven is tenslotte haar leraarschap aan de Haagse Kunstacademie waar zij in ieder geval kort na de tweede wereldoorlog (teken)les heeft gegeven. Een van haar leerlingen was  Jan Wolkers getuige het aan Jacometti’s collega Paul Citroen gewijde Schrijversportretten:

Vlak na de Tweede Wereldoorlog kreeg beeldend kunstenaar en schrijver Jan Wolkers les van Paul Citroen op de Haagse academie. Vijftig jaar later herinnert Wolkers zich in een droom diens inspirerende lessen: ‘We zaten in het kunstgeschiedenislokaal van de Haagse Academie van Beeldende Kunsten, een paar jaar na de oorlog. Jacometti was verhinderd en daarom nam Paul Citroen, die schilder- en tekenles gaf aan de Academie, het van haar over. Een belevenis!

Typisch natuurlijk dat Jacometti hier aanwezig is door haar afwezigheid. Jacometti overleed op 21 mei 1950 in Wassenaar. In een werkje van Herbert van Rheeden Toen de Haagse Academie nog niet Koninlijk heette en er nog tekenleraren werden opgeleid [Het kunstonderwijs in de jaren vijftig] wordt echter op pagina 22 de hier ook afgebeelde foto afgedrukt van een afscheid van onder meer ‘mevrouw Jacometti’ die gedateerd wordt op 1981 en ook zeker uit dat jaar is gezien kledij en dergelijke. Had zij een dochter die ook les gaf op de Akademie? Zou volstrekt hypothetisch kunnen. Was zij overigens sowieso getrouwd of had zij kinderen? Weet u het? Laat me het weten! De winnares, indien jong, knap en intelichent wint een date met Neerlands enige fin de siècle-expert!