Uitstel van publicatie
Toen het, inmiddels allerwegen bekende, verhaal The Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde van Robert Louis Stevenson (1850-1894) in december 1885 zou worden gepresenteerd, lagen alle boekwinkels zo overvol met kerstartikelen dat de uitgever heeft besloten om met publicatie ervan te wachten tot januari 1886.
Stevensons verhaal gaat over een man, Dr. Jekyll, in wiens lichaam twee verschillende wezens huizen: enerzijds de natuurkundige, een alleszins redelijke man, die echter beseft dat er een schaduwkant van hem bestaat, en waarvan hij hoopt, deze te kunnen incorporeren en zo te beheersen. Door de uitvinding van een nieuw medicijn hoopt hij dat alter ego zodanig gestalte te kunnen geven dat hierin alle kwaadaardigheid kan worden geabsorbeerd. In dat andere wezen dat hij bij tijd en wijle aanneemt en dat ook letterlijk uiterst afstotelijk is en van Jekyll de naam Hyde krijgt, laat hij echter zijn impulsen van uitzonderlijke boosaardigheid de vrije loop. Dit gaat van kwaad tot erger en op een gegeven ogenblik pleegt Hyde een afgrijselijke moord, waarna Jekyll vaststelt dat hij veel vaker ongewild verandert in Hyde. Het medicijn heeft inmiddels zijn werking eveneens verloren, waardoor de macht over de metamorfoses niet meer bij de oorspronkelijke Jekyll ligt. Als hij zal worden ontmaskerd, en als gevolg daarvan gearresteerd, berooft hij zichzelf van het leven.
Verfilming
Het verhaal is meer dan eens in diverse varianten in beelden omgezet, en het moet gezegd: het levert een breed scala aan mogelijkheden op, zowel op het vlak van interpretatie, waarvan enkele zo zeer voor de hand liggen dat ze, in ieder geval hier en nu, niet nader hoeven te worden uitgewerkt. Voor een goede regisseur biedt de stof tal van mogelijkheid
en voor het creëren van onvergetelijke filmbeelden.
Tussen 1910 en 1960 is het verhaal maar liefst elf keer verfilmd, waarvan er vijf maal een in Amerika is uitgekomen. De eerste versie (1910) was een Deense. Tweemaal is er in de genoemde halve eeuw een Engelse editie verschenen, één Argentijnse, en twee Duitse. De meeste daarvan hebben de oorspronkelijke titel behouden of een zodanige gekregen dat de associatie met het origineel voor de hand lag.
De eerste Duitse versie, uit 1914, draagt de titel Ein seltsamer Fall, de tweede dateert van 1920, heet Der Januskopf en is gerealiseerd door — de toenmaals, en in kringen van filmkenners ook thans nog altijd zeer befaamde — Friedrich Wilhelm Murnau (1888-1931), die de laatste maanden vaker in de Arte-programmering voorkomt met een zogeheten zwijgende film.
In 2007 hebben de beide regisseurs Douglas Mackinnon en Matt Lipsey een nieuwe versie afgeleverd, die de korte titel Jekyll draagt en dat wijst al min of meer op een bewerking van het origineel. De belangrijkste grote lijn van de geschiedenis — de gespletenheid in de persoon; in dit geval van de onderzoeker Tom Jackman — is overeind gebleven. De man beseft plotseling dat hij niet meer zichzelf is en neemt daarom het besluit zijn gezin tegen die duistere kant van hemzelf in bescherming te nemen. Hij geeft zijn oude leven op en probeert zijn bestaan opnieuw gestalte te geven. De vraag is echter of hem dat zal lukken. Het definitieve antwoord kunt u pas na zo’n driehonderd minuten filmbeelden in uw geheugen opslaan.
Zes vrijdagen op Arte
In zes delen, elk van zo’n vijftig minuten, die vanaf vrijdag 9 januari — steeds tussen 22:30 uur en 23:25 — zullen worden uitgezonden, kunt u, tot medio februari, kennisnemen van de bewerking die scenarioschrijver Steven Moffat heeft gerealiseerd. Het verhaal van Jekyll speelt in die versie in onze dagen en wijkt, in ieder geval op details, van het origineel af: privédetective, psychiater en nog zo het één en ander.
De film zal worden uitgezonden met stereofonisch geluid, op het formaat 16:9. Er is speciaal muziek voor gecomponeerd door Debbie Wiseman. Drie filmproductiemaatschappijen — waaronder BBC America — hebben er 
samen voor gezorgd dat het project kon worden gerealiseerd.
In de belangrijkste rol, Jekyll, ziet u James Nesbitt — bij velen beter bekend als Murphy uit de Engelse detectiveserie Murphy’s Law, waarvan diverse afleveringen periodiek eveneens tot in den treure op Neerlands Misdaadnet worden uitgezonden, en dan diverse keren per dag —; verder zijn Gina Bellman, Denis Lawson en Meera Syall van de partij, en ook zijn er rollen weggelegd voor Michelle Ryan en Linda Marlowe.
Kanttekeningen
Arte meldt op de eigen websites dat het om een éénmalige uitzending gaat, en dat zou weliswaar best eens zo kunnen zijn, maar gezien de veelvuldige onjuistheid van diezelfde bewering bij tal van televisieprogramma’s gedurende de laatste weken van 2008, is het meer dan oogluikend toegestaan daaraan te twijfelen.
Aangezien Arte-televisie een Frans-Duitse cultuuronderneming is, en de sites geen melding maken van ondertiteling, is het waarschijnlijk dat er twee gesynchroniseerde versies gelijktijdig zullen worden uitgezonden: één in de taal van het land van Marianne, de tweede in de taal van de inmiddels klassieke dichters en denkers, die u — afhankelijk van de geschiktheid van uw televisietoestel en de daarbij behorende randapparatuur — naar believen kunt instellen. Maar een pretje is het niet, een vrijwel nimmer lipsynchrone versie te moeten aanzien; ook al beweren de makers van deze in speciale studio’s aangepaste versies, dat er enorm veel werk in wordt gestoken en men er alles aan doet om de film zo realistisch mogelijk te doen zijn.
In het gunstigste geval kan een nagesynchroniseerde versie (on)behoorlijk op de lachspieren werken: veedrijvers die in Arizona onder elkaar bespottelijk Duits spreken en schelden. Maar goed, van een Engelse bobby wil je ook liever geen Frans of Duits horen.
____________
Afbeeldingen
1. Auteur Robert Louis Stevenson.
2. Titelpagina van de Tusitala Edition (Seventh Impression, July 1934) van dit verhaal van Robert Louis Stevenson, aangevuld met other stories and fragments.
3. De nog altijd befaamde vertegenwoordiger van de Duitse (zwijgende) expressionistische rolprent aan het begin van de twintigste eeuw Friedrich Wilhelm Murnau — die oorspronkelijk Plumpe heette —, verfilmde Stevensons verhaal over de man met de gespleten persoonlijkheid reeds in 1920, met de passende, en anno dazumal zeker pakkende, titel Der Januskopf.