Marcel Worms op het podium en op geluidsdrager
De pianist Marcel Worms heeft onlangs een compact disc gemaakt met een klein uur pianomuziek van Federico Mompou, over wie we u recentelijk in een artikel hebben geïnformeerd. Deze week treedt Marcel Worms op met werken van Mompou, en wel op donderdag 5 april — in de kleine zaal van het cultuurcentrum De Oosterpoort te Groningen. Samen met Irene Maessen sopraan; Marijke van Kooten, viool; Martin Kaay, gitaar en Larissa Groeneveld, cello. Op het programma staan zeven werken: zes van Mompou, het laatste is van een van diens Spaanse tijdgenoten.
Podiumoptreden
Terwijl in de grote zaal van hetzelfde cultuurcentrum vanaf 19:30 uur de grote passie van het Nederlandse volk — passiemuziek in de vorm van Bachs Matthaeus Passion — zijn loop neemt, begint het concert van deze groep om 20:15 uur in de kleine zaal. Voorafgaande wordt er om 19:00 uur een gratis te bezoeken inleiding gegeven door criticus Frits van der Waa.
In tegenstelling tot de cd, die Marcel Worms heeft gemaakt met Mompou’s Música callada voor pianosolo, wordt er tijdens het concert slechts één van diens stukken voor pianosolo uitgevoerd, de andere vijf zijn stukken voor meerdere instrumenten, met uitzondering van de Suite compostelana voor gitaar (Martin Kaay), en de liederen, waaronder Combat dei Somni zullen worden gezongen door Irene Maessen, overigens met pianobegeleiding.
Op de website van De Oosterpoort kan men onder de concertgegevens van donderdag 5 april reeds enkele nummers beluisteren, en dat geldt eveneens voor de website van pianist Marcel Worms, die ook fragmenten van zijn eigen cd met het, deftig gezegd, hoofdwerk van Federico Mompou ter beluistering beschikbaar stelt.
Compact disc met Música callada
Op zaterdag 17 maart jongstleden hebben wij u, in deze kolommen, via het artikel Het unieke oeuvre voor piano van de Catalaan Federico Mompou, reeds laten kennismaken met de Catalaanse componist Federico Mompou (1893-1987). Tevens noemden we pianist Marcel Worms, die de Música Callada verleden jaar in juli heeft opgenomen in het Amsterdamse Bethaniënklooster, en het resultaat is inmiddels als spiegelplaatje verkrijgbaar, aangevuld met een in alle opzichten goed verzorgd boekje met toelichtende teksten — in het Nederlands, Engels en Spaans — en een reisverslag van een Spaans avontuur dat Marcel Worms had met twee zeer oudgediende meesteressen van het klavier: de weduwe Mompou in de persoon van Carmen Bravo, en de in onze contreien veel bekendere Alicia de Larrocha die inmiddels ook alweer meer dan acht decennia piano speelt.
Al jaren is Marcel Worms een groot pleitbezorger voor de muziek van deze uitzonderlijke en nimmer geimiteerde, laat staan geëvenaarde, Catalaanse componist. Marcel Worms werd in 1965 voor het eerst met muziek van Mompou geconfronteerd bij zijn eerste pianoleraar, die weliswaar nogal conservatief was, maar kennelijk was gegrepen door het bijzondere element in Mopou’s muziek, dat niet werkelijk onder woorden te brengen valt. Het zou echter nog een kwart
eeuw duren, voordat Marcel Worms echt verslingerd zou raken aan de, zoals hij het zelf in het cd-boekje omschrijft: “unieke, serene en integere stijl van de componist”. Debet daaraan was de pianist Herbert Henck (*), die in de Amsterdamse IJsbreker optrad met Música callada.
Directe gevolgen
De dag na het concert kocht Marcel Worms Mompous’ vier cahiers met de Música callada. Als men bedenkt dat de componist deze stukken oorspronkelijk slechts voor eigen gebruik had geconcipieerd en ook al in het geheel niet had overwogen ze te laten uitgeven, was het opvallend dat ze zo snel beschikbaar waren. Integenstelling tot Mompou wilde Marcel Worms nu juist wel deze stukken in het openbaar te presenteren en daar ook een opname van te maken. In het cd-boekje volgt dan de vraag: “Waarom nogmaals een uitvoering van een werk, dat anderen, inclusief de componist al hebben gespeeld en vastgelegd?”
In 2002 heeft Marcel Worms een bezoek gebracht aan Carmen Bravo, de weduwe van Mompou. In het jaar dat deze aan de stukken van Música callada is begonnen, had hij reeds min of meer een punt gezet achter zijn componeren. Maar in dat jaar huwden die beiden en vanaf dat moment heeft Carmen Bravo als Mompou’s muze gefunctioneerd, en zo is er nog een compositie van grote importantie toegevoegd aan het toen reeds aanzienlijke oeuvre van Federico Mompou.
Alica de Larrocha
De ontmoeting met Carmen Bravo prikkelde ook Marcel Worms en hij was ervan overtuigd dat hij met een nieuwe interpretatie eventueel iets aan de bestaande Mompou-traditie zou kunnen toevoegen. De pianist liet het niet bij die 
ontmoeting alleen: tevens heeft hij contact gezocht met Alicia de Larrocha, aan wie het vierde cahier van de Música callada is opgedragen en waarvan ze in 1972 de eerste uitvoering heeft gerealiseerd. Op 11 en 12 juli 2006 heeft Marcel Worms haar de vier cahiers voorgespeeld, en haar commentaar bestond uit een veelvuldig roepen van “Mas piano”, maar daarbij mocht de pianist de aanwijzing “molto espressivo” vanzelfsprekend niet uit het oog verliezen. “Mompou zelf speelt op zijn eigen opname van Música callada ook niet altijd even fluisterend,” schrijft de pianist in zijn toelichtende tekst, en hij voegt er de suggestie aan toe dat de leeftijd — Mompou was de tachtig toen al gepasseerd — daar wellicht enigszins debet aan was, vooral met betrekking tot het element der hardhorendheid die in de loop van een mensenleven steeds toeneemt.
Doortastendheid
Acht dagen nadat Marcel Worms de stukken voor Alicia de Larrocha had gespeeld werd de opname van zijn eigen interpretatie gerealiseerd in het Bethaniënklooster te Amsterdam, waar inmiddels ook “Spaanse temperaturen” heersten. De pianist heeft een zo groot relativerend vermogen dat hij de hoop heeft uitgesproken dat de luisteraars deze uitvoering ook als warmbloedig zullen ervaren. Desondanks blijft de vraag, die hij zichzelf — ondanks zijn ambities — zal hebben
gesteld: “Voegt deze uitvoering iets toe aan de bestaande?”, welke overigens ook niet zo groot qua aantal zijn. En inderdaad, hier horen we de stukken van Mompou anders, en dat is de Toegevoegde Waarde van Marcel Worms’ compact disc die echter geen extra Belasting vereist. En die we dus warm in uw belangstelling willen aanbevelen.
In Música callada gaat het om 28 korte stukken uit vier cahiers, die respectievelijk in 1959, 1962, 1965 en 1967 werden geschreven — met een gemiddelde van ongeveer twee minuten per bijdrage —, waarvan de pianist er ook al enkele heeft gespeeld in het zondagse muziekprogramma van de VPRO-tv Vrije Geluiden, enkele weken geleden.
*****
Federico Mompou: Música callada (1959-1967). Marcel Worms, piano. Opgenomen op 20 juli 2006 in het Bethanienklooster te Amsterdam. Zefir Records ZEF 9609
Op de website van de pianist zijn meer gegevens te vinden, over leven en werk van hemzelf, van zijn repertoire en van te geven concerten. Daar kan men ook een opname zien van een speelsessie die Marcel Worms realiseert voor de weduwe van de componist, te Barcelona in juli 2006.
*****
(*) Herbert Henck heb ik meegemaakt tijdens het Holland Festival 1976, toen hij in de kleine zaal van het Concertgebouw de Concord Sonata van Charles Ives heeft gespeeld, en daarvoor ovationeel werd toegejuicht, met nadruk door bioloog/schrijver, en thans wijlen, Dick Hillenius. Nooit ben ik, via geluidsdragers of via de ether, de naam van die pianist weer tegengekomen, en het was dus nieuw voor me dat hij ook Mompou’s pianostukken van Música callada ooit had uitgevoerd.
*****
Afbeeldingen
1. Voorzijde omslag cd-boekje met een portret van Federico Mompou uit 1964, door Federico Aguílar Alcarez.
2. Marcel Worms in muziekbespreking met Carmen Bravo, de weduwe van Federico Mompou, in Barcelona, juli 2006.
3. Alicia de Larrocha ontvangt Marcel Worms in haar woning te Barcelona, in juli2006.
4. Federico Mompou.