Actueel thema
In het VPRO-programma De Avonden, dat zal worden gepresenteerd door Jeroen van Kan en op maandag 19
oktober via Radio 6 zal worden uitgezonden, staat tussen 19:05 uur en 20:05 uur een bijdrage gepland over het drama in drie bedrijven Ghetto uit 1898 van onze uitermate vruchtbare toneelschrijver Herman Heijermans (1864-1924). Dezer dagen zal het stuk — dat vanaf de allereerste voorstelling met zeer veel kritiek is bedacht in verband met een, vooral vermeende, antisemitische inhoud — opnieuw worden opgevoerd door Het Toneel Speelt. Deze groepering is de mening toegedaan: “In een wereld waarin etniciteit zo’n grote rol speelt, is ‘Ghetto’ een belangrijk stuk dat erom smeekt weer gespeeld te worden.” Anton de Goede gaat hierover het gesprek aan met regisseur Jaap Spijkers en de acteurs Mark Rietman en Nasrdin Dchar.
Twee verschillende versies
Ongetwijfeld zal in die één uur durende bijdrage aan De Avonden ook het feit aan bod komen dat 
er twee nadrukkelijk verschillende versies van Ghetto bestaan. De eerste versie droeg als ondertitel Burgerlijk treurspel in 3 bedrijven. Aan die versie heeft de auteur bijna twee maanden gewerkt: tussen 15 september en 9 november. De eerste voorstelling hiervan werd verzorgd door de Nederlandsche Toneelvereeniging onder regie van Henri van Kuyk, in de Hollandsche Schouwburg te Amsterdam, op 24 december 1898. In het daarop volgende jaar verscheen het stuk in druk bij uitgeverij S.L. van Looij te Amsterdam.
De tweede versie, die in de eerste band van de in 1965 verschenen driedelige uitgave van de Toneelwerken door G.A. van Oorschot, Amsterdam, van Herman Heijermans is opgenomen, is de ondertitel teruggebracht tot Een toneelspel in drie bedrijven. Deze versie is ontstaan in 1905; daarin is is het eerste toneel van het tweede bedrijf omgewerkt, alsmede de tweede helft van het derde bedrijf.
Heijermans verklaart
De eerste scène van die nieuwe versie werd afgedrukt in De Nieuwe Tijd, 1906. Heijermans gaf daarbij het commentaar dat op de 11de november van 1905 het door hemzelf omgewerkte stuk
Ghetto, met de nieuwe titel Ghetto-menschen in Berlijn in première was gegaan. “De omwerking geschiedde, omdat in de oorspronkelijke vorm de kern niet tot rustige bezinking was gekomen. In de nieuwe editie, gehouden in de stijl van 1898, is gepoogd hierin te voorzien.” De schrijver was van mening dat het stuk in de vorm die de Berlijners kregen voorgezet “sterk door de censuur was mishandeld”. Het geheel werd gepubliceerd in Verzamelde Toneelspelen II, eveneens uitgegeven door Van Looij, in 1911.
Het Toneel Speelt
Als de gesprekken maandagavond in de uitzending van De Avonden worden uitgezonden, heeft Het Toneel Speelt er sedert 9 oktober inmiddels al acht voorstellingen opzitten: twee in Velsen en zes in Amsterdam. Daarna wordt 
Ghetto nog vijfendertig keer opgevoerd in tal van plaatsen verspreid over ons land, tot en met 19 december van dit jaar. In oktober nog zes keer, in de maand november achttien maal en elf keer in december. Voor exacte data en speelhuizen verwijzen we u hier graag naar de website van Het Toneel Speelt. In diverse theaters zal Nasrdin Dchar, die de zoon in Ghetto speelt, vertellen over de achtergronden bij het stuk en de voorstelling. Dan is er een sterretje zichtbaar bij de datum en het theater in kwestie.
Afbeeldingen
1. Regisseur Jaap Spijkers.
2. Acteur Mark Rietman, die in Heijermans’ Ghetto de rol van Sachel speelt.
3. Acteur Nasrdin Dchar, die de rol van Rafaël, de zoon van Sachel, vertolkt.
4. Theaterposter voor de voorstellingen van Ghetto van Herman Heijermans, door Het Toneel Speelt.
NB: Zie tevens onze bijdrage van 17 mei 2007 op dit net.