Mahlers Negende
Op vrijdag 6 november kunt u via de Duitse regionale radiozender Westdeutscher Rundfunk (WDR)3 in de serie met klassieke muziek Konzert live weer eens een uitvoering beluisteren van de Negende Symfonie van Gustav Mahler (1860-1911). Uitvoerenden zijn het WDR Sinfonieorchester Köln onder leiding van Jukka-Pekka Saraste. Over deze Mahler-symfonie kunt u in deze, uw en onze, elektronische cultuurkrant een uitgebreid artikel aantreffen op 10 januari 2007 onder de titel Mahlers Negende: Vaarwel aan een leven en aan een cultuurtijdperk.
Alban Bergs opus 6 als opmaat
Hoewel het motto van de Tweede Mahler-avond in deze concertreeks een uitspraak van deze componist is— “Leb wohl mein Saitenspiel” — een uitdrukking die te vinden is op één der laatste pagina’s van de autograaf —, wordt deze ongeveer anderhalf uur durende symfonie voorafgegaan door een compositie van één der drie grootmeesters van de Wiener Schule: Alban Berg (1865-1935). Diens groot bezette symfonische compositie met het opusnummer 6 — Drei Orchesterstücke — zal door hetzelfde ensemble worden gespeeld. Voor een sterk bezet symfonieorkest mag je het werk zeker noemen. De houtblazerssectie kan tot vijfvoudig worden bezet, de kopersectie kan weliswaar volstaan met 1 contrabastuba, maar moet daarnaast wel beschikken over zes hoorns, vier trompetten en vier trobones. Een celesta en twee harpen alsook een slagwerkgroep worden nog aangevuld met een grote strijkersgroep van ten minste zestig musici.
Voor Schönbergs veertigste
Alban Berg heeft zijn opus 6 opgedragen aan vriend en leermeester Arnold Schönberg (1874-1951) ter gelegenheid van diens veertigste verjaardag. In een brief van 1913 aan
Schönberg schreef Alban Berg “sobald ich aufs Land komme, möchte ich mit der Suite beginnen.” En hij voegde daar aan toe dat hem misschien toch nog eens “etwas Heiteres” zou gelukken.
De grotmeester had zijn student Alban Berg met klem aangeraden een werk van grotere omvang te realiseren, ten einde zich aan een reeks stabiele, suite-achtige onderdelen te oriënteren.
Uiteindelijk zag Alban Berg af van het originele concept en ontwierp hij de drie stukken van ‘klimmende’ lengte en stijgende importantie. Het werden Präludium, Reigen en Marsch — symfonische processen van een zeldzame intensiteit, waarin de muzikale entiteit van Gustav Mahler doorklinkt. Het zijn zeer symmetrische stukken: het eerste zwelt uit ruisachtige geluiden aan tot een klankmassa en valt dan terug. In Reigen worden diverse walsfragmenten gegroepeerd. Tenslotte worden in de Marsch, nogal gecompliceerd, de talrijke begin-elementen rusteloos, want oscillerend getransformeerd. Het geheel heeft een duur van ongeveer twintig minuten.
De Drei Orchesterstücke opus 6 zijn in 1914 gereedgekomen, maar pas negen jaar later werden de delen 1 en 2 voor het eerst uitgevoerd. Dat gebeurde in Berlijn onder leiding van Anton von Webern (1883-1945), waarmee de drie het trio van de Wiener Schule tijdens het fin de siècle oompleet was. In 1929 heeft de componist een bewerking van de eerdere versie gemaakt. Het geheel is vervolgens in 1930 te Oldenburg in première gegaan. De muzikale leiding heeft Johannes Schüler (1894-1966) toen voor zijn rekening genomen.
____________
Afbeeldingen
1. De componist uit de fin de siècle Wiener Schule: Alban Berg.
2. Arnold Schönberg, de oudste van het trio componisten van de Wiener Schule die het einde van de negentiende eeuw onlosmakelijk aan het begin van de twintigste eeuw heeft gekoppeld.
3. Anton (von) Webern. Na het einde van de Eerste Wereldoorlog werden in Oostenrijk de adelspredikaten bij wet verboden, waarna familienamen zowel met als zonder het bekende von voorkwamen. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog, in september 1945, is deze jongste van het drietal als gevolg van een misverstand door een Amerikaanse geweerkogel om het leven gekomen.