Op vrijdag 22 november 1901 werd in het Berliner Theater “zum ersten Male” een opvoering gerealiseerd van het toneelstuk in vijf bedrijven Alt-Heidelberg, geschreven door Wilhelm Meyer-Förster, en geënsceneerd door Alfred Halm. Volgens enkele lexicografen, die zich intensief met de Duitstalige literatuur hebben beziggehouden, is dat Schauspiel nog zeer succesvol gebleven tot, in ieder geval, rijkelijk in de tweede helft van de twintigste eeuw. Het toneelspel in kwestie is een gedramatiseerde versie van een novelle uit 1899, die de titel droeg: Carl Heinrich, — een behoorlijk sentimenteel gebeuren met een prins als protagonist, die een serveerster genaamd Käthe nader leert kennen — van dezelfde auteur, wiens naam heden ten dage slechts weinig literatuurliefhebbers en toneelminnaars nog iets zal zeggen, al moet worden vastgesteld dat de goede man als schrijver zeer productief is geweest.
De auteur
Wilhelm Meyer-Förster werd op 12 juni 1862 geboren en ging na zijn basisopleiding eerst maar eens rechten studeren en vervolgens kunstgeschiedenis. Daarvoor zag hij in ieder geval aardig wat van de iets ruimere wereld dan die van zijn geboortestad en -streek. Hij begaf zich voor die studies naar Leipzig en Wenen, München en Berlijn. In 1890 trad hij in het huwelijk met de schrijfster Elsbeth Blasche, en leefde, vanaf het jaar dat deze verbintenis werd gesloten, tot in 1898 eerst
in Parijs, waarna een terugkeer naar het vaderland werd gerealiseerd en het paar zich in Berlin-Grunewald vestigde.
Meyer-Förster blonk uit als verteller en als toneelschrijver, die er reeds tijdens zijn studie in was geslaagd ruime bekendheid te verwerven met zijn satirische roman Die Saxo-Saxonen, welke in 1885 is verschenen.
Het Schouwspel in boekvorm
De tekst van het toneelspel in vijf bedrijven, dat als Alt-Heidelberg, van Wilhelm Meyer-Förster, de geschiedenis is ingegaan, is in boekvorm ook een behoorlijk succes geweest. In een mededeling vooraf over de toestemming die moet worden verkregen, alvorens tot opvoering mocht worden overgegaan, heeft de auteur aldaar nog de persoonlijke noot toegevoegd dat zijn novelle, die aan het toneelstuk ten grondslag heeft gelegen, eerder bij de Deutsche Verlagsanstalt was verschenen. Het exemplaar dat ik thans beschikbaar heb, is in 1905 uitgekomen in een nieuwe oplage met daarbij de vermelding dat het om het 91.—94. Tausend gaat. Uitgever was indertijd de firma Druck und Verlag von August Scherl G.m.b.H., Berlin. Het gaat (bij mijn exemplaar) om een uitgave als Sonderheft van het tijdschrift Die Woche, dat eveneens in de Verlagsbuchhandlung van August Scherl is verschenen, en waarvoor op de achterzijde van het boek dan ook reclame wordt gemaakt.
De uitgever en zijn fonds
Het is altijd weer fascinerend te zien hoeveel — in menige context is het beter te zeggen: hoe weinig — dergelijke boeken en bladen kostten. Die Woche wordt aangeprezen als moderne illustrierte Zeitschrift — alle sieben Tage ein Heft, Preis 25 Pfennig. Een prijs, die weliswaar uit onze optiek vrij gering was, maar voor een eeuw geleden helemaal niet zo uitzonderlijk. [*]
Verder meldt de uitgever dat in dezelfde reeks al eerder “in zwangloser Folge” andere boeken over ‘Krieg im Frieden’ (Kaisermanöver 1903) zijn verschenen, alsook ‘Preislieder’-bundels en liederen voor ‘Männerchor’.
Het boekje Alt-Heidelberg heeft een omvang van 110 pagina’s, opdikkend romandruk, en is rijk geïllustreerd met veel
foto’s, die bijna alle zijn gemaakt tijdens verschillende opvoeringen, variërend van Berlijn en Wenen, via Hamburg en Hannover, tot Frankfurt, Leipzig en Stuttgart. Het is dan ook terecht dat over een groot succes werd gesproken.
Achterop het boek staat dat de aan de voorzijde genoemde duizendtallen samen de zevende oplage vormden en dat de prijs 1 Mark bedroeg. Ik moet er nog aan toevoegen dat de foto’s op speciaal, licht crèmekleurig papier zijn afgedrukt, en dat was in die tijd niet een fluitje van een cent, zoals anno nu.
Vondst
Toen in 2003 de weduwe van mijn allereerste uitgever, die tien jaar eerder was overleden, is gestorven, bleken er zich, verspreid door het wel zeer grote huis, dozen en papieren zakken met mijn naam erop te bevinden, en dat alles zat vol met krantenknipsels, tal van tijdschriften, boekjes en wat niet al: potloden en pennen van ver voor de oorlog en zo meer. In een zak met alleen maar uitgeknipte plaatjes en ander drukwerk dat alleen als oud papier kon worden aangemerkt, bevond zich ook het gekreukte, van watervlekken voorziene, exemplaar van Alt-Heidelberg.
__________
[*] Ik, geboren in 1945, herinner me dat mijn moeder omstreeks 1949 bij een groot warenhuis dat met eenheidsprijzen werkt(e), voor een kwartje boeken kocht. Relativeren is een goede zaak, en dus, al lijkt het dat er in veertig jaar niets zou zijn veranderd, moet daar aan worden toegevoegd, dat boeken bij zo’n winkel speciaal werden aangemaakt en er niet veel ruimte werd ingenomen zoals in een normale boekwinkel met een assortiment. Zoals later sommige ramsj speciaal werd aangemaakt voor de toen enige alternatieve boekhandelsketen, en weer enkele decennia later was dat voor een deel reeds het paradepaardje waarmee veel klanten werden getrokken. Zoals al die tijdschriftlezers in 1905 vanzelfsprekend in het blad Die Woche werden gewezen op die speciale boek-editie van zo’n populair stuk als Alt-Heidelberg, dat inmiddels velen kenden, of erover hadden gehoord of het eventueel zelf al hadden gelezen.
___________
Afbeeldingen
1. Voorplat van de editie van 1905 van het toneelspel Alt-Heidelberg uit 1901, van Wilhelm Meyer-Förster.
2. Wilhelm Meyer-Förster — de auteur en zijn signatuur.
3. Prins Karl Heinrich (Otto Fricke) en Käthe (Poldi Sangora), hier in een opvoering door het Frankfurter Schauspielhaus van Alt-Heidelberg.