Vooral de kleinere vorm
Het vermoeden — uitgesproken in de bijdrage Aforismen en andere wijsheden van Antoinette — rond 1900, in deze krant geplaatst van vrijdag 11 mei — dat de schrijfster Antoinette vast wel een boekje met Miniaturen zou hebben geschreven, alvorens Nieuwe Miniaturen te laten uitgeven — vanzelfsprekend alleen een veelvoorkomend gebruik, doch zeker geen wet van Meden en Perzen — blijkt, na verder onderzoek, te kloppen. Dat eerste boekje is in 1876 te Amsterdam verschenen met een Woord Vooraf van Dr. Jan ten Brink (1834-1901). Bij de schrijfster Antoinette gaat het qua burgerlijke naam om Louise Victorine Nagel, geboren te Zaandam op 12 oktober 1845.
De Nieuwe Miniaturen, waaruit wij één en ander hebben geciteerd, dateert van 1879. Weer drie jaar later is er in Amsterdam een boekje van haar verschenen met de titel Gure lente en Heideroosje — twee schetsen, die Antoinette heeft opgedragen aan Mevrouw Geertruida Bosboom-Toussaint (1812-1886) Nog eens drie jaar daarna is in ‘s-Gravenhage bij Thieme haar Ontwaakt als een vlinder, en twee andere fantasieën uitgegeven. Sedert 1873 zijn er bijdragen van haar hand verschenen in diverse tijdschriften, steeds onder datzelfde pseudoniem.
In geen enkele van de talrijke geraadpleegde media ben ik een sterfdatum van mevrouw Nagel tegengekomen: al die bronnen plaatsen daar een (letterlijk) vraagteken. Het zou toch wat wezen als ze nog steeds niet is overleden. Wat zou ze ons een verhalen kunnen vertellen…
Antoinette is zeer actief geweest met de pen, ook als vertaalster en bewerkster van onder meer Paul d’Ivoi [1], Met een kwartje de wereld rond en van dezelfde schrijver Corsaire Triplex uit 1898, onder de Nederlandse titel Vrijbuiter Triplex.
Het is in 1899 te Amsterdam bij Elsevier verschenen. Verder heeft Antoinette bewerkingen/vertalingen gerealiseerd van twee kinderboeken van Emmy von Rhoden [2], werk van Bertha Clément [3] en Elisabeth Halden (onder meer Juffrouw durf-al) [4].
Diverse van die vertalingen en/of bewerkingen zijn verschenen bij Elsevier te Amsterdam, maar het werk van Antoinette in die disciplne is eveneens uitgekomen bij Brill te Leiden en bij Van Holkema & Warendorf in de hoofdstad.
Toch heeft ze ook onder de burgerlijke naam Louise Victorine Nagel gepubliceerd. In 1888 is bij uitgever Cremer te ‘s-Gravenhage haar Zangen der Zee gepubliceerd: een boekje met een omvang van 53 pagina’s, “met strandgezichten naar teekeningen van J.E. van Heemskerck van Beest”. Ook onder haar burgerlijke naam is ze in de diverse geraadpleegde naslagwerken over Nederlandse literatuur niet opgenomen.
*****
[1] Paul d’Ivoi is een pseudoniem van Paul Charles Philippe Eric Deleutre (1856-1915).
[2] Emmy von Rhoden is een pseudoniem van Friederieke Charlotte Kühne (1829-1885). Zij kreeg bekendheid door een enorm succesvol boek over het meisje Trotzkopf (Ned.: Stijfkopje), dat één van de meest succesvolle meisjesboeken van die tijd is geworden. Er zou nog een hele reeks met die protagoniste volgen. Ook in Nederland mochten deze boeken zich in een grote populaireit verheugen; kort na de Tweede Wereldoorlog zijn er nieuwe oplagen gemaakt en van sommige aan het einde van de twintigste eeuw nogmaals. Het thema is echter meisjesopvoeding aan het einde van de negentiende eeuw.
Emmy Kühne was een bankiersdochte, die in 1854 in het huwelijk is getreden met de schrijver H. Friedrich-Friedrich.
[3] Bertha Clément leefde van 1852-1930. Van haar vertaalde Antoinette het verhaal Vrouwtje, maar andere boeken van deze auteur zijn eveneens in het Nederlands verschenen, waaronder enkele met Driftkopje in de titel. Koppige meisjes allemaal daar in het Mofrika um die (vorige) Jahrhundertwende. Ook zij was een zeer succesvol schrijfster van vooral bakvisboekjes uit de Wilhelminische tijd, en waarin de burgerlijke gedragsnormen voor meisjes van die periode het fixatiepunt vormden.
[4] Elisabeth Halden is een pseudoniem van Agnes Breitzmann (1841-1916).
*****
Afbeeldingen
1. Dr. Jan ten Brink (1834-1901) schreef het voorwoord voor het eerste boekje met Miniaturen in 1876 van Antoinette.
2. Het boek van Paul d’Ivoi, Corsaire Triplex, uit 1898 werd door Antoinette in het Nederlands vertaald, en het verscheen een jaar later als Vrijbuiter Triplex.
Louise Victorine Nagel is op 18 maart 1913 overleden te Loosduinen.
Zij was gehuwd met Constant Johannes Haverkotte. Het huwelijk bleef kinderloos. In haar bundel Zangen der Zee staat een gedicht over de Cremerbank in Den Haag. J.J. Cremer was haar neef.