In de bijna vijf jaar van het bestaan van dit elektronische cultuurtijdschrift over de periode in de ontwikkeling van de, in principe westerse, cultuurhistorie met de daarbij behorende maatschappelijke randverschijnselen — met name gedurende grofweg de tweede helft van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw —, is het deze auteur van buitenaf, met een relatief groot aantal bijdragen op deze site, over diverse aspecten van die tijd, in verschillende naties van dit ondermaanse, steeds meer duidelijk geworden dat een afbakening van datgene wat wel bij het fin de siècle behoort en wat daar niet (werkelijk) deel van uitmaakt, niet altijd even gemakkelijk kan worden gerealiseerd, ook en soms vooral, doordat de lijnen — zoals dat het geval is met vele perioden in de geschiedenis, al dan niet der kunsten en sociale fenomenen — vloeiend zijn en niet heel abrupt een cesuur ondergaan.
Boek over de Krim-oorlog
Zo vind ik de Krim-oorlog als fenomeen niet een onderdeel van het fin de siècle, een boek erover uit de periode 1870-1930 daarentegen weer wel, en de roman Oorlog en vrede van Ljev Tolstoj (1828-1910) eveneens, aangezien die auteur nog enige decennia van het tijdperk in kwestie schrijvend en wel op onze globe heeft doorgebracht. Hij heeft in zijn verhalen over die periode in de geschiedenis van zijn vaderland één en ander voor het nageslacht bewaard.
Toch willen we u een beeld uit die geschiedenis voorstellen omdat het in 1905 door een Russische fin de siècle-schilder is gecreëerd en niet alleen een bewonderenswaardig kunstwerk is op vele niveaus, maar tevens een stuk geschiedenis nogal direct weer voor zijn tijdgenoten en hun nakomelingen tot op de huidige dag nieuw — deels dynamisch, doch als realistisch tafereel statisch — leven heeft ingeblazen.
Het gebeuren is in kleur, op de breedte van een boekpagina afgebeeld in De Krim-oorlog van de uiterst geprononceerde universitaire historicus en Rusland-kenner Orlando Figes. [1]
Panorama ter herdenking
In 1905 was het een halve eeuw geleden dat het beleg van Sebastopol had plaatsgegrepen. In dat revolutiejaar [2] werd ter gelegenheid van de herdenking daarvan het panorama De verdediging van Sebastopol onthuld in een museum dat speciaal voor dat kunstwerk was verrezen op de plek waar het Vierde Bataljon vijftig jaar eerder had gestaan.
In dat panorama — een levensgroot model van de Russische schilder Franz Roubaud (1856-1928) [3] — worden de gebeurtenissen van 18 juni 1855 uitgebeeld. Op die dag hebben de verdedigers de aanval van de Fransen en de Britten afgeslagen.
 |
|
Fragment van het schilderij De verdediging van Sebastopol uit 1905, van Franz Roubaud (1856-1928).
|
De kunstenaar heeft zijn stuk zodanig geconstrueerd dat de toeschouwer zich middenin het strijdgewoel bevindt, maar er toch geen deel van uitmaakt, doordat het geheel van bovenaf wordt aanschouwd. In het fragment is een priester te zien die de manschappen zegent voordat ze het gevecht aangaan met de vijand die zich op de borstwering bevindt. Tevens is te zien dat een verpleegster, Praskovja Grafova [4], een gewonde verzorgt.
__________
[1] Orlando Figes: De Krim-oorlog of de vernedering van Rusland. Vertaald door Henk Moerdijk en Lieske Simon. 656 pag., paperback, Nieuw Amsterdam Uitgevers, Amsterdam 2010. ISBN 978-90-468-0894-8. Prijs € 34,50. (Binnenkort verschijnt dit boek eveneens in een gebonden editie voor € 39,50, tegelijk met de herdruk van de bij de uitgever inmiddels uitverkochte paperbackeditie.)
[2] De Russische componist Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) heeft zijn Elfde Symfonie, opus 103 uit 1957 de ondertitel Het jaar 1905 meegegeven.
[3] Deze, in Odessa geboren, Russische schilder heet in transliteratie Frants Aleksejevitsj Roebo, maar ging door het leven met de Franse versie van zijn naam. Hij overleed in München.
[4] Deze verpleegster komt niet voor in het uitgebreide — want dertig pagina’s omvattende — register van het omvangrijke boek. Waarschijnlijk als gevolg van het feit dat haar naam in Figes’ boek — althans in de Nederlandse editie — in de verklarende tekst onder de afbeelding van het schilderij in kwestie voorkomt in een apart katern zonder paginanummer.