Seks!… In de negentiende eeuw

De Victoriaanse tijd staat nog steeds bekend als de meest preutse uit de geschiedenis; een periode waarin zelfs stoelpoten werden gedecoreerd met een lapje stof om maar elke frivole gedachte uit te bannen.

Zelfs een op alle fronten vrijgevochten geest als Lodewijk van Deyssel onderhield een moeizame relatie met alles wat zich onder de navel afspeelt. In een speciaal dagboek – hij hield er vele bij; een omgangsdagboek, een stoelgangsdagboek, een stemmingsdagboek – deed hij verslag van zijn worsteling met zijn vermeende verslaving aan onanie. Hij ontwierp zelfs een eenvoudig apparaatje met behulp waarvan hij meende zijn dwangmatige behoefte tot masturbatie te kunnen overwinnen. Tegelijkertijd wist Van Deyssel in 1887 de literaire goegemeente tegen zich in het harnas te jagen door in zijn roman Een liefde zijn heldin uitgebreid aan haar gerief te laten komen. Nederland was te klein, maar de geest was uit de fles, hoewel het nog wel even zou duren voordat er vrijelijk werd gevrijd in de Nederlandse letteren.

Maar dit is slechts de officiële zijde van de laat-negentiende-eeuwse Januskop. Seks en lust zijn van alle tijden, evenals de vrijmoedige boekstaving daarvan. Literatuurhistoricus en Gerard Reve-biograaf Nop Maas laat in zijn boek Seks!… In de negentiende eeuw de Schone Letteren voor wat ze zijn en gidst de lezer naar wat er onder de toonbank aan wufte lectuur te vinden was. Dat blijkt – wie is er echt verbaasd over? – heel wat. Als je maar wist waar je moest zoeken. Zo blijkt de titelheldin uit Jeanne d’Arc, de maagd van Orleans, uitgegeven door een uitgeverij met de onverdachte naam Artistiek-Bureau, er een heel speciale manier op na te houden om de gedemoraliseerde Franse troepen nieuw vertrouwen te geven. Even ondeugende als belegen titels als Een weeuwtje van iedereen, Alcoofgeheimen en Beestmensch laten al wat minder te raden over.

De Bibliografie van Nederlandstalige pornografie uit de 19e Eeuw biedt overigens nog veel meer van zulke vrolijkstemmende titels.

Seks!… In de negentiende eeuw is een uitgave van Vantilt en kost € 22,50. Klik hier voor een recensie van het boek en luister hier naar een gesprek met de auteur Nop Maas.