Het leidmotief van Pasen: Wagner-muziekdrama’s
Terwijl tal van liefhebbers van klassieke muziek — en vooral diegenen, die hun ziel en zaligheid over hebben voor de periode der barok — zich aan de steeds omvangrijker wordende en dito uitpakkende passie: lijdensmuziek omstreeks de tijd der (weder)opstanding, is het leidmotief dat in die periode via de ether eveneens heel vaak in muziek van dat wonderlijke mannetje uit Bayreuth zal klinken even prominent aanwezig. Dit weekeinde geeft een goed beeld van de veelheid binnen beide stromingen, waarvan u rijkelijk kunt kennisnemen via diverse luisterzenders, en hier en daar eveneens door middel van de Fabeltjeskrant-Kijkbuis.
Wagner-opera(tie)
Menigeen zal nu nog maar nauwelijks zijn bekomen van het omvangrijke project Der Ring des Nibelungen — een tetralogie van Richard Wagner (1813-1883) — dat onlangs op vier zaterdagavonden achtereen, en vervolgens tijdens het afgelopen weekeinde binnen goed een etmaal, over het huiskamerscherm flikkerde — of het paasweekeinde wordt, althans qua muziekdrama, in de ether opnieuw in beslag genomen door opera’s van de kleine-grote man van Bayreuth: Die Walküre is tijdens de live-uitvoering in New York rechtstreeks te volgen via de Duitse radiozender WDR 3 en tevens via de Britse ether-gemachtigde BBC Radio 3. In Nederland kan men terzelfder tijd via Radio 4 een versie beluisteren van Der fliegende Holländer zoals deze wordt gepresenteerd door The Royal Opera House in Londen.
Parsifal
Aan het ‘Bühnenweihfestspiel’ Parsifal is Richard Wagner in 1867 al eens begonnen, doch pas tien jaar later vatte hij de draad weer op en in een periode van vijf jaar heeft hij daarna dat muziekdrama, op een eigen tekst, afgerond. De eerste uitvoering ervan werd nog in datzelfde jaar, 1882, gegeven op 26 juli in Wagners eigen heiligdom op de groene heuvel te Bayreuth.
Deze gewijde sfeer heb ik ogen- en orenstrelend mogen meemaken tijdens Pasen 1977 in de Hamburgische Staatsoper — waar ik toen diverse keren een korte periode ben geweest voor een omvangrijke reportage naar aanleiding van het 350-jarig bestaan van dat muziekinstituut — waar Horst Stein de muzikale leiding had en Ernst Fuchs (geboren 1930) was gecontracteerd voor de decors en kostuums.
Ingrepen in het instrumentale ensemble
Horst Stein (1928-2008), die deze opera al eerder in Bayreuth had gedirigeerd in de beruchte Orchestergrube, had 
voor de Hamburgse orkestbak besloten het ensemble te reduceren tot middelgrote proporties, aangezien dan het klankbeeld zijns inziens meer zou overeenstemmen met wat Wagner wenste. De verhouding tussen een groot orkestapparaat en een middelgroot symfonisch ensemble kwam min of meer overeen met het aantal musici in een vrijwel dichte Orchestergrube vereist enerzijds en daartegenover de omvang van het ensemble in een open orkestbak. Het bleek een zeer goed doordachte beslissing: het onnodig overweldigende element van Wagners orkestklank — niet zelden nog flink aangedikt door de onderbewuste, hysterisch getinte wensen en verlangens van stokvoerders op de bok — deed geen opgeld meer en daarmee ontstond een helder, opengewerkte orkestklank welke alleen maar heeft bijgedragen tot een grotere en immens indrukwekkendere kwaliteit van het geheel.
Alleenrecht Bayreuth (genegeerd)
Ten eerste had Wagner veel van die werken uitsluitend voor Bayreuth geschreven en daarvoor had hij maatregelen getroffen die een Schutzfrist hadden gecreëerd tot 1913. Tien jaar voordat deze periode om was, werd dit muziekdrama reeds in New York gepresenteerd, en verder zijn er — Wagners eisen trotserend — in die tijd voorstellingen in Amsterdam, Boston, Buenos Aires, Rio de Janeiro en Zürich gegeven. De eerste rechtmatige presentaties buiten Bayreuth werden in 1914 gerealiseerd in Barcelona, Berlijn, Frankfurt am Main, Dresden, Wenen, Sint Petersburg, Milaan en Londen.
Beklijvende thematiek
Tot op de huidige dag heeft dat uitzonderlijke stuk muziektheater Parsifal een plaats in het operarepertoire weten te behouden. Dat is vanzelfsprekend te danken aan de geniale muziek en aan degenen, die er qua regie in slagen de fantasie van de belangstellenden steeds opnieuw te prikkelen. Maar tevens bieden de vele niveaus in het verhaal voldoende mogelijkheden om steeds weer andere accenten te zetten. Bovendien toont de tekst hoezeer Wagner een kind van zijn tijd was en daarin tegelijkertijd zijn tijd vooruit was. Het grote invoelingsvermogen waarmee hij was gezegend, zorgde voor psychoanalytische situaties avant la lettre: Parsifal die bijna door de heks Kundry wordt 
verleid, maar zich tijdig terugtrekt, bewust van zijn taak om met zijn speer de wonde van Amfortas te helen. Stof genoeg voor een omvangrijk en doorwrocht artikel over de homo-erotische thematiek, waarover men zich bij een man als Richard Wagner en zijn biografie als mens en als componist evenmin mag verbazen.
Mezzo-voorstelling
De voorstelling die Mezzo-televisie op zaterdag 11 april, tussen 20:30 uur en 00:20 uur — vooralsnog voor de laatste keer — zal uitzenden, betreft een gefilmde versie door Reiner Moritz. Het is een opname van het Festival Baden Baden in 2004. Dirigent van koor en orkest van dit festival is Kent Nagano. Voor de regie tekent Nicholas Lenhoff. De rol van Parsifal wordt gezongen door Christopher Ventris; de partij van Kundry wordt door Waltraud Meier vervuld; Gurnemanz krijgt gestalte in Matti Salminen; en Amfortas wordt vertolkt door Thomas Hampson; Klingsor wordt voorgesteld door Tom Fox; en als laatste naam die voor ons beschikbaar is, noemen we de vertolker van Titurel: Bjarni Thor Kristinsson.
_____________
Afbeeldingen
1. Voorplat van het programmaboekje voor de uitvoering van Parsifal van 1977 in de Hamburgische Staatsoper, met daarop één van de grandioze decors van Ernst Fuchs.
2. Scène uit de Mezzo-versie van Parsifal, zoals gegeven tijdens het Festival van Baden Baden in 2004.
3. Sopraan Waltraud Maier was Kundry in de versie van Baden Baden 2004.