Het American Hotel van architect Kromhout werd in de eerste jaren van de twintigste eeuw gebouwd en verdient alleen al daarom op deze website een eigen plekje. Het gebouw heeft drie ingangen, corresponderend met de drie functies die er aan te onderscheiden zijn: aan de kant van de Leidsekade is de ingang voor het hotelgedeelte, aan de kant van het Leidsplein is de ingang voor het café-restaurant, meestal door de lokalen Américain genoemd, en aan de Marnixstraat vind je de Ingang Feestlokalen.
Op alle drie de plekken zijn tegeltableaus aangebracht, waarover ik publiceerde in Tegel 2008 (‘Kunstnijvere Albert Smit, een beroemde onbekende’). Daar ging ik meer in op de maker van de tegels dan op de voorstelling op de tableaus. Geïnspireerd door het stukje van Jalf Flach over ‘De uil en de vleermuis in de art nouveau’ wil ik er hier iets meer over zeggen.
Op de hotelhoek is vijftien tegels hoog een vrouwenfiguur afgebeeld met boven haar een Mekka voor symbolenzoekers. Allereerst valt een vleermuis op, vergezeld door twee uilen. Daarboven en eronder slangen en een firmament van sterren en een hemellichaam in de vorm van in elkaar grijpende cirkels. Bovenaan wordt de voorstelling afgesloten door een intrigerend lijnenspel.
De uil en de vleermuis, schrijft Flach, zijn in twee werelden thuis, die van de dag en de nacht. Daarmee is hun vóórkomen op deze plek aan het American Hotel functioneel. Datzelfde kan gezegd worden van het bloemstuk op de tegels boven de Feestzalen-ingang en de tegels met druiventrossen, kreeften en krabben aan de kant van het café-restaurant.
Maar wat doet die vrouw daar op de hotelhoek? Staat ze er alleen mooi te zijn, of personifieert ze ook iets? En moeten we dan zoeken in de vrijmetselaarshoek waarin Kromhout zich bewoog of in de toenmalige populaire cultussen van Zarathoestra, manicheïsme, theosofie etcetera?
Wie het weet, mag het zeggen.
___________________
Foto: Ron Tasman, uit The Gouda pottery book, 2007
Een bijkomend vraagje: wat heeft de archtect nu eigenlijk gebouwd: het Hôtel Américain, of het American Hotel? Als de lokale bevolking van een Nederlandse stad het gedeelte café-restaurant als Américain bestempelt, refereert dat in mijn ogen het meest naar de oorspronkelijke naam. Er moeten toch nog plannen of andere geschriften uit de bouwtijd overgebleven zijn? Heeft iemand daar gegevens over?
Beste Danny,
Bovenop het hotel staan de woorden American Hotel, evenals in mozaïek-letters boven de vrouwenfiguur.
Dank u, Rob. Als ik vanmorgen de reflex gehad had van Wikipedia te raadplegen, zou ik een goed uitgebalanceerde uitleg gekregen hebben. Het café-restaurant heet effectief “Café Americain”, maar dat moet dan wel met een accent geschreven worden, zoals ze in de titel van het artikel ook doen.