Nu er, weer eens, snel achtereen — en in het geval waaraan we hier refereren, zelfs tweemaal op één dag — een symfonie van Mahler op het programma heeft gestaan in die zaal welke in verband met deze componist meer dan eens als “het hol van de leeuw” is gekwalificeerd, is het wellicht een goede gedachte u een reeks geluidsdragers onder de aandacht te brengen met de complete Mahler-symfonieën die onder leiding van een ware specialist zijn uitgevoerd, en welke in de loop der laatste jaren van de vorige eeuw en in aansluiting daarop in de eerste jaren van deze, onze thans geheel en al eigen, eeuw [1] successievelijk zijn verschenen, en die nu op 13 van die kleinere schijfjes zijn bijeengebracht en in een kartonnen cassette als geheel worden aangeboden.
Tekstboekje
Een 92 pagina’s tellend tekstboekje met informatie over elke symfonie apart, de teksten van de gezongen gedeelten in de symfonieën 2, 3, 4, en 8 met daarbij een vertaling in het Engels, en dat laatste geldt ook voor alle toelichtingen: ruim 40 pagina’s worden ingenomen door hetzelfde verhaal in het Engels, dat voorin reeds in het Duits is afgedrukt.
De solisten en koren worden in beide talen voorgesteld, en de dirigent passeert op diezelfde wijze ruimschoots de revue met een Biografie, die is samengesteld uit interviews en andersoortige gesprekken.
Memoires
Michael Gielen is in het Amsterdamse Concertgebouw bepaald geen onbekende; hij heeft er onder meer diverse malen het daarin gehuisveste orkest gedirigeerd. Verder is hij in de periode dirigent van de Nederlandse Opera geweest. Dit tijdperk beschrijft hij in een apart hoofdstuk in zijn boek Unbedingt Musik, dat twee jaar geleden bij Insel Verlag is uitgekomen. De biografie van de later zo befaamde musicus op vrijwel alle continenten dezer aarde, is vanzelfsprekend heel nadrukkelijk beïnvloed door de vroege cesuur die de machtsovername door het onmenselijke nazituig in Berlijn voor het gezin Gielen heeft betekend. Zes jaar was de jongen toen men eerst uitweek naar Wenen, en vervolgens naar Argentinië. Al jong krijgt hij aan het Teatro Colón in de hoofdstad aldaar een functie als koorrepetitor, en daardoor komt hij in contact met alle grote dirigenten van zijn tijd: Erich Kleiber, Fritz Busch, Wilhelm Furtwängler en Tulio Serafin. Tevens is hij getuige geweest van de eerste grootse en meeslepende optredens van Maria Callas.
Opvallende optredens
Kennelijk weet Michael Gielen, al dan niet bewust, heel goed wat hij doet als hij in 1949 het complete pianowerk van Arnold Schönberg (1874-1951), die dan dus nog leeft, uit te voeren. In het jaar daarop is hij naar Wenen teruggekeerd, waar hij eerst als Kapellmeister aan de Staatsoper werkzaam is, evenals Karl Böhm, Otto Klemperer, Clemens Krauss en Dimitri Mitropoulos — waarlijk het eerste garnituur van die dagen.
Daarna volgen perioden in diverse landen, waar hij een chef-dirigentschap vervult: Stockholm, Brussel en Amsterdam. Dan volgt Frankfurt am Main, en die tijd beschouwt Michael Gielen zelf als een “zentrales Ereignis”. Daar heeft hij met befaamde regisseurs van de beste kwaliteit samengewerkt en is dat tijdsbestek (1977-1987) als de Ära Gielen geboekstaafd.
Mahler-tijd
Dan komt de Ära Mahler voor Michael Gielen, in het bijzonder omdat hij vervolgens tot en met 2003 aan de opnamen zou werken voor het complete symfonische werk van deze componist met het orkest van de Südwest Rundfunk in Baden-Baden. In een apart hoofdstuk binnen de categorie Erfahrungen und Gedanken in zijn memoires legt de dirigent een 
verband tussen Gustav Mahler en de grote schrijver uit diens periode Robert Musil (1880-1942) — die evenals James Joyce een zo gecompliceerd en voor het gros van zelfs literatuur-geïnteresseerden moeilijk leesbaar boek heeft geschreven: Der Mann ohne Eigenschaften: vaker geciteerd dan gelezen.
Tal van andere korte opstellen, over dirigeren, het fenomeen orkest, traditie, lesgeven, interpretatie, vormen, aangevuld met een artikel over Gielens eigen composities, een andere bijdrage, over de anti-pode? van Schönberg: Franz Schreker (1878-1934), en tenslotte één met de titel “Was ich heute liebe”, completeren dat gedeelte van het boek. Het wordt voorafgegaan door elf hoofdstukken, waarvan de beide eerste nadrukkelijker over het gezin en het wedervaren daarvan gaan, totdat hij zijn intrede doet in de wereld der muziek te Buenos Aires. Vanaf dat moment is de protagonist de Muziek en treedt de persoon en de musicus Michael Gielen als een gelijkwaardig neventhema op.
Het zal u niet verbazen dat we dit boek met overtuiging in uw aandacht willen aanbevelen, zeker als u niet alleen een luisteraar bent naar kant-en-klare muziekproducties, maar ook wel wat meer zoudt willen weten over ontstaan, ontwikkeling en diverse andere achtergronden van degenen, die deze productie doorslaggevend heeft beïnvloed, en in het geval van Mahler-symfonieën is dat, mits door de juiste mensen begeleid, altijd weer een bron van nieuwe informatie.
_________
[1] De diverse symfonieën zijn opgenomen binnen het tijdsbestek van 16 november 1989 en 10 december 2003, en steeds per symfonie op één of twee cd’s uitgebracht. Die dubbel-cd’s werden consequent aangevuld met werken van de Weense school, ook weer successievelijk Anton Webern, Alban Berg, Arnold Schönberg, en Franz Schubert.
Pas na de afronding zijn al die symfonieën in één cassette verzameld, echter uitsluitend met Mahler. De toevoegingen die op de losse cd-uitgaven meegeleverd werden, zijn in deze editie, begrijpelijkerwijs, weggelaten.
___________
Gustav Mahler: Symphonies 1-9; Adagio.
Vocale solisten: Juliane Banse, Christiane Boesinger, Alessandra Marc, Christine Whittlesey, Margaret Jane Wray —
sopranen; Cornelia Kallisch — mezzosopraan; Eugenie Grunewald , Dagmar Peckova — alten; Glenn Winslade — tenor; Anthony Michaels-Moore — bariton; Peter Lika — bas.
Koren: EuropaChorAkademie — Joshard Daus; Freiburger Domsingknaben — Raimund Hug; Aurelius Sängerknaben Calw — Matthias Weingärtner, Hans-Jörg Kalmbach.
SWR Sinfonieorchester Baden-Baden und Freiburg; Dirigent MICHAEL GIELEN.
Co-productie van Hänssler Classic — Holzgerlingen, en SWR >>music — Baden Baden.
Hänssler CLASSIC CD 93.130.
Michael Gielen: »Unbedingt Musik« — Erinnerungen. 366 pag., gebonden, met talrijke afbeeldingen en een discografie. Insel Verlag, Frankfurt am Main und Leipzig, 2005; ISBN 3-458-17272-6. Prijs € 19,80 (deze prijs is alleen geldig in de BRD en te Amsterdam bij Boekhandel Die Weisse Rose).
___________
Afbeeldingen
1. Voorplat van de cassette met de complete symfonieën onder leiding van Michael Gielen.
2. Dirigent Michael Gielen. (Overgenomen uit tekstboekje.)
3. Gustav Mahler door Auguste Rodin. Bayerische Staatsgemäldesammlung, Neue Pinakothek, München. (Overgenomen uit het tekstboekje bij de Mahler-symfonieën, gedirigeerd door Michael Gielen.)
4. Voorzijde omslag van het boek »Unbedingt Musik« van Michael Gielen, uit 2005.