Wij van rond1900.nl zijn noch politiek- noch koningsgezind, maar eerstens lakeien van de Schoone Kunsten. Toch roepen wij voor één keer op deze plek: leve de koning! Waarom? Omdat één van de nieuwe staatsieportretten die zijn gemaakt van Willem-Alexander zowaar een mooi fin de siècle-component bevat.
Bij eerste aanschouwing van het portret door Iris van Dongen associeerden we de achtergrond vagelijk met Thorn Prikker; we moesten denken aan De bruid of Moine épique. Maar ook het werk van Franz Melchers kwam bij ons op.
In een artikel in de NRC lazen we vervolgens iets over Van Dongens inspiratiebron die, ‘nu dat je het zegt’, inderdaad op mooie wijze in haar schilderij verwerkt is. Het gaat om de architect en ontwerper Theodoor Colenbrander. Van Dongen liet zich met name inspireren door diens ontwerpen van vazen. En die vazen zijn nu, toevallig of minder toevallig, te zien in Assen, zoals wij overigens al eerder meldden.
Nu bent u natuurlijk direct benieuwd naar meer leuke Colenbranderdetails. Welnu, in ons lopende zijspooronderzoek naar beschrijvingen van verfijnde interieurs in romans van rond 1900 attendeerden wij u al eens op de lijvige roman Opstand (1901) van Remco Camperts grootvaâr J.W. Broedelet. Daarin troffen wij een ietwat decadent interieur incluis Rozenburgvazen aan. Rozenburg is de beroemde fabrikant van onder meer door Colenbrander ontworpen vazen. Vazen die met enige regelmaat bij Tussen kunst en kitsch voorbijkomen en dan, zoals gebruikelijk in het programma, flink overgetaxeerd worden.
In het uitvoerig beschreven interieur van de Haagse femme fragile ‘Vlindertje’ uit Henri Borels gelijknamige roman, geschreven in september-november 1900 en begin 1901 verschenen, komen we nu niet alleen Rozenburg tegen, maar ook een ander ontwerp van Colenbrander. Wie weet welk ontwerp het precies zou kúnnen betreffen mag het zeggen.
Het bandontwerp van Vlindertje door M. Mulder van der Graaf – de afbeelding hiernaast komt uit onze eigen bescheiden, bibliofiele collectie – vertoont, gelet op de valig-gele en blauwe kleuren, ook wel wat overeenkomst met de achtergrond van Van Dongens staatsieportret. Zou Iris van Dongen een Henri Borel-fan zijn? Hoe het ook zij, Vlindertje dus:
Blond meisje als ze was, van het goudblond, dat gloeit van zonnestralen op rijp koren, had ze haar boudoir, haar ‘toren’ zooals ze het noemde, van een exquis Peacock-blauw gemaakt. Het was een boudoirtje als van zooveel fijne, teêre dame-meisjes, met allemaal broze, zachte, breekbare dingen, met étagèretjes vol porseleinen miniatuur-poppetjes, en satijnen poufs, en crapauds, en luchtige, lichte stoeltjes met blauwe zijde bekleed. Een oud, italiaansch schrijfbureautje, véél te fijn om ooit bij ’t schrijven op te leunen, een paar lage, turksche tafeltjes, ingelegd met ivoor en paarlemoer, en een groote standaardlamp van onyx, met een rond blad vol kleine Rozenburgvaasjes en fotografietjes, en een groote, blauwe kap. Een rand van hout met blauw peluche langs een wand, met japansche pulletjes, en hier en daar mandjes met groote strikken, en vooral ook foto’s naar heel bekende schoonheden van Mora en Reutlinger.
Aan de wanden nog van die erg mooie, groote gravures in dofbruine lijsten, ‘Das Mährchen’, en ‘Le Balançoir’ en ‘Paul en Virginie in den storm’ en ‘De schoone Melusine bij het witte paard’, die dame-meisjes nu eenmal o! zoo beeldig en snoezig vinden. Op den grond, over een donkerder vilten kleed, een Amersfoortsch tapijt van Colenbrander, van een superbe pauwen-blauw, met dofgele ornamenten, voornaam en erg zacht.
De tentoonstelling ‘Theo Colenbrander (1841-1931), Dutch design avant-la-lettre’ is nog tot 28 september 2014 te zien in het Drents Museum te Assen.
‘Maar wat ik verfoei en veracht, dat is de leugen, die zoo’n mondaine wereld om zich heen heeft, als die van het traditioneele, uitgaande publiek van een stad als den Haag.’
Wat een trefzeker boek is potdorie ‘Vlindertje’ van Henri Borel. Ik heb ’t met stijgend genoegen gelezen.
Hoera! Eindelijk een verstandig zelf denkend iemand die Borel ook goed vindt!
Ik kreeg soms de indruk dat Borel een nieuw soort Eline Vere wilde schrijven. Verwantschap tussen de boeken is er m.i. zéker.
Je/jullie weet dat ‘Vlindertje’ in een bewerking van Jaap van der Poll in 1925 op de planken werd gezet?
Borels ‘Het Jongetje’ en ‘Het zusje’ waren mij helaas te sentimenteel.