Het Russische in de kunst van toen
In het muziekprogramma dat de Duitse radiozender WDR3 op donderdag 29 oktober tussen 20:05 uur en 22:00 uur onder de serie-titel Konzert live uitzendt, kunnen de luisteraars zich laven aan pianowerken van drie Russische componisten die, elk op een andere wijze, het gezicht van het fin de siècle in en buiten Rusland mede hebben bepaald.
De pianiste Anna Vinnitskaja (geboren in 1984) begint haar concert met De schilderijententoonstelling uit 1874 van Modest Moessorgski (1839-1881) in de originele versie voor piano. Op 23 juni 1874 heeft Moessorgski een bezoek gebracht aan de tentoonstelling met schilderijen van architect, beeldhouwer en kunstschilder Viktor Hartmann (1834-1873). Deze expositie was ingericht door vrienden van de kunstenaar als eerbetoon. Moessorgski was in 1870 met Hartmann bevriend geraakt, mede doordat was gebleken dat beiden op zoek waren naar specifiek Russische motieven in de kunst.
De componist was diep geraakt door het overlijden van zijn vriend en schreef direct na het bezoek aan de expositie zijn zestien stukken voor piano. Vijf daarvan, met de titel Promenade, beelden de ronde uit die de toeschouwer tijdens de tentoonstelling doet; de overige elf onderdelen geven indrukken in muziek van de geëxposeerde stukken.
Van De Schilderijententoonstelling, ook wel Schilderijen van een tentoonstelling, veelal bekend onder de Franse titel Tableaux d’une exposition, en in het Engels als Pictures at an exhibition, is later diverse keren georkestreerd; de bekendste versie is die van Maurice Ravel uit 1922.
Nikolaj Medtner
De veel minder bekende Rus Nikolaj Medtner (1880-1951) gold ook na zijn overlijden in vele kringen nog als een geheime tip en dan voornamelijk voor zijn pianowerken. Hij is, in diverse opzichten, een buitenbeentje gebleven. In tal van muzieklexica, die zichzelf als ‘zeer bij de tijd’ beschouwden, ontbreekt de 
naam Medtner. Dat geldt voor het Goldene Buch der Musik uit 1912 evenzeer als voor Metzlers Komponisten Lexikon van acht decennia latere datum. Er bestaat echter en voortreffelijke Medtner-website met tal van prachtige foto’s en zeer adequate informatie. In het eerste van de beide genoemde gevallen kan dat nog te maken hebben met het feit dat Medtner pas in 1921 uit de Sovjetunie is vertrokken en zich in Londen heeft gevestigd, en in de woelige jaren tussen de eerste revolutie van 1905 en de grote van 1917 is er wel één en ander ontgaan aan de blikken en de gehoorgangen van westerse musici ten opzichte van Russen, die toen niet direct tot de eerste garnituur behoorden.
Musicologen menen dat Medtner weliswaar in pianistisch opzicht zeer adequaat componeerde, maar dat hij bij tijd en wijle contrapuntisch nogal geladen stukken produceerde. Het is dan ook goed dat u dat dezer dagen zelf kunt beoordelen door te luisteren naar een van de vele pianostukken van deze Rus, die door Anna Vinnitskaja in het WDR3-concert zal worden vertolkt: de Sonata-Reminiscenza, gecomponeerd in de periode 1918-1920, als eerste onderdeel van de acht uit de eerste cyclus — van drie — met de titel Vergeten melodieën, opus 38 — gereedgekomen tussen 1916 en 1922.
Prokofjev tot slot
Anna Vinnitskaja — die in 2007 de eerste prijs won tijdens het Concours Reine Elisabeth voor piano — besluit haar voordracht met de Zevende Sonate in Bes, opus 83 — gecomponeerd in de jaren 1939-1942 —, van Sergej Prokofjev (1891-1953). Van de 103 composities die Prokofjev als muzikaal oeuvre aan de wereld heeft nagelaten, zijn er vijfendertig voor piano gecomponeerd. Zelf was de man een klavierreus, zowel in de voordracht van zijn vijf concerten voor dat instrument en orkest alsook in de stukken voor 
pianosolo. De grootste rijpheid heeft hij echter bereikt in de negen Pianosonates. Die Zevende is onverbrekelijk verbonden met de Zesde, opus 82, en de Negende, opus 84.
Van al zijn solo-pianowerken worden de sonates nog het vaakst als onderdeel van recitals gekozen, en dat om meer dan één reden: ten eerste is daar het niet te missen romantische element, waarmee ze, ondanks hun moderniteit — en af en toe nauwelijks verhulde barbarismen — direct ook meer een groter publiek kunnen aanspreken, waarmee ze een welkome aanvulling vormden op het niet al te omvangrijke oeuvre voor piano-solo in de eerste helft van de twintigste eeuw.
____________
Afbeeldingen
1. De Russische architect, beeldhouwer en kunstschilder Viktor Hartmann.
2. Modest Moessorgski, fotoportret uit 1870.
3. De Russische componist Nikolaj Medtner.
4. Sergej Prokofjev in vol ornaat.