Dolende Dame met camelia’s
Dit jaar was de opera La Traviata van Giuseppe Verdi reeds prominent aanwezig op radio en televisie, en dat zal tevens de komende maanden in diverse Nederlandse theaters het geval zijn. In Groningen is daarentegen voor de zomer ook nog een openluchtvoorstelling gepland in het centrum van de stad. Juist ten aanzien van dat laatste kan men bedenkingen uiten, aangezien deze gebeurtenis is gepland door de leiding van het Noord Nederlands Orkest, welke vanzelfsprekend dient te beseffen dat twee keer dezelfde opera binnen het tijdsbestek van niet meer dan enige maanden in die agglomeratie nooit die publieksaantallen zal kunnen genereren welke zulke al dan niet onderscheidene versies van hetzelfde muziekdrama in Parijs, Londen, Berlijn, Wenen, Brussel of Amsterdam wel kunnen aantrekken. De verschillende cultuurinstituten in ons land moeten jaren van tevoren hun seizoensprogrammering voorbereiden, en vanzelfsprekend kan èn hoort men deze van elkaar te kennen.
Beleid vereist
Dat La Traviata door de Nationale Reisopera in Theater Martiniplaza in april te Groningen zal worden opgevoerd, is een goede zaak, aangezien dit instituut binnen vijf weken, tussen 22 maart en 26 april, dertien voorstellingen verspreid over Nederland zal verzorgen. Het zou niet goed zijn die continuïteit in de betrekkingen met een instelling als deze reizende operabühne te onderbreken omdat het Noord Nederlands Orkest eveneens datzelfde muziekdrama reeds enkele maanden later als eigen
productie wenst te presentren. De Groningen bezoekende reizende gezelschappen treden ook in zo’n tien andere steden van ons land op, en derhalve is het voor hen volkomen ondoenlijk om zich aan te passen aan de podiumgebeurtenissen in al die verschillende plaatsen. Het verwijt moet dan ook gaan in de richting van het NNO, dat vanzelfsprekend niet dit muziekdrama of één der andere uit het lopende seizoen van de Nationale Reisopera en dat van Opera Zuid had moeten kiezen. Iedere andere operavoorstelling van niveau zou welkom zijn geweest. Bovendien had men kunnen terugvallen op de voor verleden jaar op diezelfde locatie in het centrum van de noordelijke metropool geplande opera, die toen echter uit financiële overwegingen werd afgelast.
La Traviata anno 2008
In tegenstelling tot wat de gangbare praktijk is, wordt de première door de Nationale Reisopera deze Goede Vrijdag niet in ‘eigen huis’ te Enschede gegeven, maar in Schouwburg Orpheus te Apeldoorn, aanstaande vrijdag 22 maart. Tot en met 26 april zal Neerlands oostelijke instituut voor het reizende muziektheater nog twaalf steden van ons land aandoen. De precieze data en steden zijn te vinden in het overzicht op de website van de Nationale Reisopera. Op een ander gedeelte van diezelfde website is meer informatie te vinden over het verhaal dat ten grondslag ligt aan La Traviata: de roman – en het daarop gebaseerdegelijknamge toneelstuk, enkele jaren later – La dame aux camélias (1848) van Alexandre Dumas junior (1824-1895). En voor de opsomming van alle uitvoerenden bij dit ene van de twee zeer succesvolle reisinstituten ter verspreiding van het muziekdrama in ons land, tussen Leeuwarden en Maastricht, Eindhoven en Groningen verwijzen we u al even zeer naar de website in kwestie, zij het naar een andere pagina.
Reuzenflop
Het moet Giuseppe Verdi wel zeer rauw op het lijf gevallen zijn toen hij na het ongelooflijke succes van Il Trovatore, in januari 1853 te Rome, moest concluderen dat La Traviata bij de première op 6 maart van hetzelfde jaar in het Gran Teatro La Fenice te Venetië slechts een lachsucces was geworden in plaats van een groot succes bij een diep meebelevend publiek. In een brief die Verdi de volgende dag verstuurde aan een vriendin stelde hij nog de vraag of dat nu aan hem lag of dat de zangers verstek hadden laten gaan. Toen de direct daarop aansluitende voorstellingen ook geen greintje succes ten deel was gevallen, haastte de bariton 
Felice Varesi (1813-1895) zich met de beschuldigende vinger in de richting van de componist te wijzen, ondanks het feit dat deze hem als eerste Macbeth en als eerste Rigoletto had geëngageerd. Maar volgens hem was Verdi er nu eens deze gelegenheid niet in geslaagd de beschikbare kwaliteiten van de zangers op de juiste wijze in zijn partituur om te zetten.
Ommekeer
Toen Verdi, na wat minieme aanpassingen, in het jaar daarop La Traviata opnieuw op de planken bracht, werd het een doorslaand succes, en dat gold ook voor de gecensureerde voorstellingen die elders werden gegeven. Dat liet voor de toen betrokkenen maar één conclusie meer toe: het jaar daarvoor had de hoofdrolspeelster met haar optreden op de lachspieren van de toeschouwers gewerkt, en het was nu juist binnen de theatermuren gebruikelijk dat men zo met melodrama’s meeleefde dat men tot tranen toe werd geroerd.
Het boek van de zoon van de schrijver van De Drie Musketiers is erin geslaagd veel lezers te trekken met zijn melodramatische verhaal over een dame uit de Parijse demi-monde van het midden der negentiende eeuw.
Violetta: een glansrol
Tal van internationaal vermaarde stemmen hebben furore gemaakt met de rol van Violetta in La Traviata: Birgit Nilsson (1918-2005), Maria Callas (1923-1978), Renata Scotto (*1934), Mirella Freni (*1935) en Ileana Cotrubas (*1939), om slechts enkele van de beroemdste in de tweede helft van de twintigste eeuw in hernnering te roepen.
In de beknopte, rijk geïllustreerde biografie die de Duitse journalist en redacteur Johannes Jensen over Verdi heeft geschreven, en die in 2000 is verschenen (in de reeks dtv portrait) worden nog diverse elementen uit leven en oeuvre van de componist nader belicht – reden waarom we het graag nog eens in uw aandacht aanbevelen. Het boek is weliswaar bij de uitgever uitverkocht, maar in tal van bibliotheken staat het, en dat geldt ook voor sommige gespecialiseerde boekhandels.
____________
Afbeeldingen
1. Scène uit de opera La Traviata in de versie van de Nationale Reisopera, zoals die vanaf 22 maart tot en met 26 april in dertien steden van ons land te zien zal zijn.
2. Aquarel uit 1956 van Erasmus Bernhard van Dulmen Krumpelman (1897-1987), vervaardigd in opdracht van uitgeverij Boek en Wereld, Groningen, voor de Nederlandse vertaling door de toen fameuze J.A. Sandfort van Alexandre Dumas juniors boek Margaretha Gautier, die in de opera van Verdi de naam Violetta heeft gekregen.
3. De bariton Felice Varesi, die meer dan eens titelrollen in opera’s van Verdi heeft gezongen.