Maatstaf
Op zich zou de opera Medea uit 1797 van Luigi Cherubini (1760-1842) — weliswaar uit een maar niet uit hét fin de siècle stammend — buiten de sfeer van deze website vallen en in principe een artikel daarover eigenlijk niet direct gewenst zijn. Maar omdat deze opera in september en oktober in Nederland wordt gepresenteerd in een Italiaanse vertaling van 1909, vinden we dat een goede gelegenheid om u te attenderen op nog de resterende acht voorstellingen, die na heden worden gepresenteerd door onze Nationale Reisopera, die met deze versie van Medea tussen de achtste en de zestiende van deze maand reeds vier theaters heeft bezocht.
Tal van componisten in diverse Europese landen hebben tussen 1693 (Marc-Antoine Charpentier) en 1939 (Darius Milhaud) op het thema Medea een muziekdramatisch werk geschreven, maar dat van Luigi Cherubini (1760-1842) uit 1797 heeft repertoire gehouden, zoals blijkt tot op de huidige dag. Vrijwel alle tekstdichters hebben hun werk gebaseerd op de Medea uit 431 vóór onze jaartelling, van de Griekse tragedieschrijver Euripides (ca. 480-406). Zijn Medea volgt in grote lijnen het mythologische verhaal over de tovenares met die naam. Eenmaal verliefd geworden op Jason, helpt zij hem het Gulden Vlies te veroveren. Na perioden van vluchten en een gruwelijke moord, die Medea pleegt en bij die gelegenheid even laat zien wat ze allemaal in huis heeft — ze mietert het lijk in stukken in zee —, worden de beiden in de echt
verbonden op het eiland Kerkyra. Doch in plaats van een zeewaardig-romantisch bestaan op te bouwen, is er weer een aanleiding om op de vlucht te slaan. — Persoonlijk zou ik als tovenares (v/m) dat eiland onaantastbaar hebben gemaakt, maar waarshijnlijk had die Medea andere zaken aan haar hoofd. — Enfin, ze vestigen zich in Korinthe, doch ook daar is de rust verre te zoeken. Jason wordt verliefd op Kreusa, de dochter van koning Kreoon, en daarom verstoot hij Medea. — Echt betoverd heeft ze haar wederhelft dus ook al niet. — Haar wraak is echter weer wel van dien aard dat je die alleen bij een vernederde tovenares zou mogen verwachten. Zij laat een prachtig gewaad bezorgen voor Kreusa, doch zodra die dit aantrekt, vat het vlam en gaan Kreusa en haar vader spoorslags naar de Filistijnen.
De Korinthiërs zijn terecht boos over zulk geweld en als reactie doden zij daarom de beide kinderen van Jason en Medea. Euripides wijkt hier van het aloude verhaal af door Medea deze wandaad te laten begaan. Die onttrekt zich verder aan iedereen en alles door op de zonnewagen van haar grootvader Helios te verdwijnen.
Cherubini’s muzikale visie
De versie van Luigi Cherubini— op tekst François Benoît Hoffmann (1760-1828), wiens bekendste werk dit is gebleven — is op 13 maart 1797 in het Parijse Théâtre Feydeau in première gegaan, met gesproken dialogen. Drie jaar daarna is een 
Duitse versie voor het eerst in Berlijn voorgesteld en in 1803 kreeg het Weense publiek Medea, zij het in een andere vertaling, voorgezet. In het Duitse taalgebied is Medea een populaire opera geworden. Vanaf 1855, toen er in Frankfurt am Main voor het eerst een versie met recitatieven van Franz Lachner (1803-1890) werd gepresenteerd, is deze zelfs tot in de Scala van Milaan doorgedrongen, waar in 1909 deze uitvoering, doch in een Italiaanse vertaling van Carlo Zangarini, in het repertoire is opgenomen.
Maria Callas [3] heeft in 1953 in Florence deze rol voor het eerst vertolkt, en ook daar is de versie met recitatieven voor het voelicht gebracht, en deze geldt sedertdien als de norm. Ook de twaalf voorstellingen, die de Nationale Reisopera in de maanden september en oktober van dit jaar in de Nederlandse theaters presenteert, komt met deze versie (met Nederlandse boventitels).
Uitvoerenden
De uitvoerenden van deze versie van Medea bij de Nationale Reisopera zijn:
Creonte — Bernard Deletré
Glauce — Martene Grimson
Glazone — Peter Wedd
Medea — Elzbieta Szmytka
Neris — Marjolein Niels
Ancella — Selma HarkinkHet Gelders Orkest onder leiding van Jan Willem de Vriend verzorgt de instrumentale begeleiding, daarnaast zingt het Koor van de Nationale Reisopera.
Regie — Dale Duesing
Kostuums — Boris Kudlička
Decors — Nicky Shaw
Licht — Marc Heinz
Dramatrgie — Janine Brogt
Data en Plaatsen
Dinsdag 18 september — Theater Heerlen
Donderdag 20 september — Parktheater, Eindhoven
Zaterdag 22 september — Theater aan de Parade, De Bosch
Dinsdag 25 september — Stadsschouwburg, Groningen
Vrijdag 28 september — Lucent Danstheater, Den Haag
Woensdag 3 oktober — Harmonie, Leeuwarden
Vrijdag 5 oktober — Theater De Spiegel, Zwolle
Vrijdag 12 oktober — Schouwburg, Arnhem
___________
Afbeeldingen
1. Theaterposter van de Nationale Reisopera.
2. Medea, in de visie van Eugène Delacroix (1798-1863).
3. De componist Luigi Cherubini.
4. De sopraan Elzbieta Szmytka vertolkt de rol van Medea.
5. Een waar fin de siècle-theater: de Stadsschouwburg van Groningen.