Verwaaid in de wind? Over Ernest Dowson

Hoewel zijn naam inmiddels vergeten is, zwerven er nog altijd dichtregels rond van de Engelse schrijver Ernest Dowson (1867-1900). Wie heeft immers nooit gehoord van Gone with the Wind, titel van Mitchells roman en de beroemde verfilming uit 1939? En ook de film en jazz standard Days of Wine and Roses (1962) zal bij velen bekend voorkomen. Beide uitdrukkingen danken we aan de bijzondere woordkunst van deze Engelse dichter, die symbool staat voor de decadente poëzie uit het Engelse fin de siècle.

Dowsons eigen leven ging bepaald niet over rozen – des te meer over wijn. Aanvankelijk verwierf hij faam als een ‘decadente’ dichter, en in Londen kwam hij in contact met grote namen als W.B. Yeats en Oscar Wilde. Maar al gauw sloeg het noodlot toe. Op zijn 27ste stierf zijn vader aan tuberculose; een jaar later pleegde zijn moeder zelfmoord. Vanaf dat moment ging het bergafwaarts met Dowson: zijn levenslange alcoholverslaving ging van kwaad tot erger, en hij kwijnde weg in de straten van Londen en Parijs. Toen de liefde van zijn leven ook nog eens een ander trouwde, was er helemaal geen houden meer aan; gekweld door alcoholmisbruik en tuberculose verliet de dichter op 32-jarige leeftijd het leven.

Hij liet de twintigste eeuw een handvol korte verhalen na, alsmede verschillende vertalingen, onder meer van Couperus’ Majesteit (1893). Maar zijn roem berust toch voornamelijk op een tweetal dichtbundels: Verses (1896) en Decorations (1899). Geïnspireerd door Franse dichters als Verlaine en Mallarmé, smeedde Dowson het Engels om tot een bijzonder elegante, gepolijste taal, even fijngevoelig als sentimenteel. In zijn beroemde gedicht aan ‘Cynara’ schrijft hij van zijn vergeefse pogingen om zijn geliefde te vergeten:

I have forgot much, Cynara! gone with the wind,
Flung roses, roses riotously with the throng,
Dancing, to put thy pale, lost lilies out of mind;
But I was desolate and sick of an old passion,
Yea, all the time, because the dance was long:
I have been faithful to thee, Cynara! in my fashion.

In wijn, muziek, poëzie en betaalde liefde tracht de dichter zijn verdriet te verdrinken; maar telkens –  ‘when the feast is finished and the lamps expire’ – brengt het terugkerende refrein zijn enige liefde weer in herinnering.

Dowson hield er tamelijk eigenaardige ideeën over poëzie op na. Zo was de ‘v’ volgens hem met afstand de mooiste letter van het Engels; niet geheel toevallig vond hij Poe’s ‘The viol, the violet and the vine’ de mooiste dichtregel. Echo’s van Poe, maar ook van A.C. Swinburne, weerklinken dan ook in veel van zijn gedichten, met name waar zijn eigen inspiratie stokt. Niettemin vond hij in zijn sterkste werk een krachtige eigen stem: helder, subtiel, en melodieus.

Het moment van zijn dood, februari 1900, lijkt symbolisch gekozen: met de aanvang van de 20ste eeuw raakt de decadente en esthetische poëzie al gauw in verval – zeker als ook Oscar Wilde in hetzelfde jaar sterft. Dowson staat aan het stille einde van een tijdperk. Achter hem strekt het rijke verleden van de traditionele Engelse dichtkunst, voor hem wacht de revolutie van het modernisme: Eliot en Pound, vers libre en politiek geëngageerde poëzie. Maar al keerden latere generaties zich van zijn esthetiek af, Dowsons stem is een eeuw later nog allerminst ‘verwaaid in de wind’ – getuige inmiddels onvergetelijke uitdrukkingen als Gone with the Wind en Days of Wine and Roses:

They are not long, the days of wine and roses:
Out of a misty dream
Our path emerges for a while, then closes
Within a dream.